Een andere tijd, een andere wereld

Verloren grond – Murat Isik – Anthos – 368 blz.

In Verloren grond volgen we hoofdpersoon Miran, geboren in 1953, die met zijn vader en moeder, broer en zusje in het kleine afgelegen dorp Sobyan in Turkije woont. Ze leiden er een rustig leven met hun vee dat ze laten grazen op de omliggende vlaktes. Vader Selim is bovendien een dengbej, een verhalenverteller. In een dorp zonder radio en zonder boeken of kranten is een verteller heel belangrijk. Hij vermaakt de mannen van het dorp die hem dan ook regelmatig vragen om zijn fantastische verhalen voor te dragen. Dit vaak tegen de zin van zijn vrouw Aşme die allerlei smoesjes bedenkt om haar man bij zich te houden.

De geboorte van Miran vindt plaats op een hoogvlakte waar de vrouwen gedurende de zomer enkele maanden in tenten wonen om de hitte van het dal te ontlopen. Vader Selim wilde haar helemaal niet laten gaan. Hij zou haar tijdens de heetste uren bijstaan, beloofde hij.
“‘Lieve Aşme, ik zal mijn werk onderbreken en met een waaier naast je bed staan,’ had hij met zachte stem gezegd, ‘tot de zon ondergaat en je rustig in slaap valt.’”
Maar Aşme is koppig en zet haar zin door. Als Miran wordt geboren wordt Selim te laat gewaarschuwd.
“Toen hij buiten adem arriveerde, hield mijn moeder me in de lucht en zei:’Selim, je hebt een zoon,’ om er met krachtige stem aan toe te voegen:’Maar deze zal leven! Deze jongen zal oud en sterk worden!’”

Natuurlijk gaat niet alles van een leien dakje in het leven van Miran. Hij en zijn vriendje Ali worden regelmatig gepest en geslagen door de zoon van Atilla de slager. Ze worden geheel onverwacht besneden en moeten op een dag ineens naar school om Turks te leren, want in het dorp spreken ze Zazaki en dat wordt alleen in die streek gesproken. De lessen van de leraar die op een dag met de auto en radio arriveert, gaan er hardhandig aan toe; slaag met een stok op de handpalm als je je best niet doet. Hij moet zelfs zijn naam Miran veranderen in een Turkse naam, Mehmet.

Toch weet je als lezer dat er nog veel onheilspellender dingen zullen gebeuren, want in de proloog vertelt Isik over een amputatie van een been die niet onder algehele narcose plaatsvindt. Het been is van vader Selim. Tijdens het sjouwen van stenen door de rivier is hij uitgegleden en de steen die hij droeg heeft zijn been verbrijzeld. Een dokter is er uiteraard niet in het dorp en de enige die wat verstand heeft van anatomie is de slager Atilla. Een bruut die zich aan niets en niemand wat gelegen laat liggen. Als je wat breekt ga je naar hem toe en ben je aan zijn grillen overgeleverd. Hij spalkt alle ledematen. Maar bij Selim gaat er iets mis. Het been moet eraf in een ziekenhuis in de stad Muş. De beenamputatie verandert het karakter van vader Selim en beïnvloedt het gezinsleven ingrijpend.

Tussen de verhalen uit het heden lezen we over de grootouders en de overgrootouders van Miran/Mehmet. Het leven was hard. Een mensenleven telde niet en oorlogen, aardbevingen en andere ontberingen eisten hun tol in de families.
Murat Isik heeft met Verloren grond een meeslepende familiegeschiedenis geschreven, maar het is ook een spannende avonturenroman. De karakters zet hij duidelijk en geloofwaardig neer en de sfeer van de verafgelegen dorpen in het Turkije van de vorige eeuw beschrijft hij dusdanig dat je je als lezer in die tijd waant. Een boek dat je niet snel zal loslaten. Murat Isik is een overtuigend verteller en is een unieke stem in de Nederlandse literatuur.

Pieter Feller