Het geheime leven van planten
Briljant groen – Stefano Mancuso en Alessandra Viola – vertaling Etta Maris – Cossee – 174 blz.
Zonder planten kan de mens niet overleven, we zouden dus al het groen om ons heen veel meer moeten eren en waarderen: dat is de kernboodschap van Briljant groen, geschreven door plantenfysioloog Stefano Mancuso en wetenschapsjournaliste Alessandra Viola. Het boek geeft onder andere antwoord op de vraag of intelligentie louter wordt gecreëerd in de hersenen van mensen en dieren, of dat er ook andere vormen van intelligentie zijn. De auteurs beantwoorden deze vraag met een volmondig ja.
Waar al meer dan dertig jaar geleden Peter Tompkins in zijn boek The secret life of plants (vreemd genoeg niet in Briljant groen genoemd) opzienbarende onthullingen deed over het onzichtbare leven van planten, behandelen Mancuso en Viola hetzelfde onderwerp nu vanuit de nieuwste wetenschappelijke inzichten.
Zo blijken planten te kunnen ‘ruiken’ via receptoren voor vluchtige stoffen, te kunnen ‘horen’ door het opvangen van trillingen, en te kunnen ‘zien‘ door middel van lichtreceptoren die net als de geurreceptoren over de hele plant verspreid liggen. De wortels daarentegen lijden aan lichtfobie en bewegen zich juist zo snel mogelijk van het licht vandaan. Planten die in laboratoriumproeven met hun wortels in gel worden gezet, dus niet in het donker, zullen als gevolg daarvan dus totaal anders reageren dan planten waarbij de wortels in het donker mogen blijven. Via die wortels blijken planten overigens te kunnen proeven (bijvoorbeeld om de juiste mineralen te zoeken), en om bij de zintuigen te blijven: planten blijken daar veel meer van te bezitten dan mensen en dieren. Zo kunnen ze onder meer zwaartekracht en elektromagnetische velden voelen.
Mancuso en Viola maken via aansprekende voorbeelden inzichtelijk dat het plantenrijk de zogenaamd superieure mens in heel wat opzichten grandioos overtreft. Waar bijvoorbeeld bij een mens (of dier) een verloren gegaan ledemaat niet opnieuw aangroeit, krijgen planten of bomen gewoon nieuwe takken. Hoe krijgen planten dat voor elkaar, en wat voor intelligentie bezitten zij om zichzelf zo te kunnen helen? Op deze en vele andere vragen geven de auteurs fascinerende antwoorden en heldere verklaringen. Ze leggen uit hoe planten, die niet weg kunnen rennen voor gevaar, zich tegen dat gevaar beschermen door bijvoorbeeld handige samenwerking aan te gaan met andere planten of zelfs met dieren. De auteurs leggen uit hoe die communicatie tot stand komt en hoe planten ervoor zorgen dat dieren voor ze willen optreden als beschermers of als redders in nood. Aan de andere kant van het spectrum vertellen de auteurs welke tactieken vleesetende planten gebruiken om hun prooi te vangen en hoe sommige plantensoorten het zelfs voor elkaar krijgen om dieren zo groot als muizen te lokken, te vangen, op te peuzelen en te verteren en welke ingenieuze oplossingen ze daarvoor hebben.
Uiteraard moet je wel geïnteresseerd zijn in biologie, want niet alles valt goed uit te leggen zonder dat er vakjargon aan te pas komt, waardoor de auteurs soms in een technisch verhaal vervallen. Maar ik denk niet dat het nodig is om iedere zin of ieder fragment helemaal te begrijpen om gefascineerd te raken door wat ze te vertellen hebben, en nieuwe bewondering te voelen voor het aardoppervlak, dat voor 99,5% uit biomassa bestaat. Al ver voordat je het boek uit hebt, kun je niet anders dan een heel diepe buiging maken naar de plantenwereld; zelfs als je nooit buiten zou komen, maar wel kamerplanten hebt.
Als je ook maar een beetje geïnteresseerd bent in de aarde en in al het groens dat erop groeit en bloeit, is dit boek een aanrader. En reikt die interesse verder dan een beetje, is het zelfs een absolute must.
