Honderd jaar opvoeden

Marga Schiet(Amsterdam, 1948) is pedagoog en auteur van diverse boeken. Ze is altijd in Amsterdam blijven wonen, totdat ze in begin 2018 met haar man naar Zandvoort verhuisde. Sinds vijftien jaar verblijft ze ook regelmatig in Normandië. Aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) heeft ze Pedagogiek gestudeerd in de hoofdrichting Preventie en Voorlichting met als bijvak Ontwikkelingspsychologie. Dat laatste verklaart mede haar interesse in het onderwerp van haar boek Een boterham met tevredenheid. Vijfentwintig jaar werkte ze aan de Advieslijn van het tijdschrift Ouders van Nu en ze had een opvoedkundige wekelijkse rubriek bij Koffietijd en Radio Noord-Holland. Ze is moeder van twee kinderen en grootmoeder van zeven kleinkinderen. De foto’s in Een boterham met tevredenheid zijn gemaakt door haar vader, een beroepsfotograaf. De foto’s van de hedendaagse kinderen en van haar kleinkinderen en stiefkleinkinderen zijn door haarzelf gemaakt.

U hebt al eerder andere boeken geschreven. Kunt u daar iets over vertellen?

Ik schreef boeken over ontwikkeling en opvoeding, zwangerschap en gezondheid. Een paar voorbeelden zijn: De peuterpuberteit, De ontwikkeling van je kind en Je kunt het (over de ontwikkeling van zelfvertrouwen). Na het afstuderen kwam eerst de Opvoedtelefoon. Ook heb ik de Advieslijn bemand. Daardoor ben ik door de uitgever gevraagd te een boek te schrijven. Het eerst echte boek was: 184 manieren om je kind verkeerd op te voeden. Daarna ging het balletje rollen.

Beschouwt u Een boterham met tevredenheid als uw ‘magnum opus’?

Het bijzondere van dit boek is, dat ik, na jarenlang als adviserend pedagoog gewerkt te hebben, hierbij de geschiedenis van het gezin ben ingedoken. Het is geen opvoedkundig boek, maar het gaat wel over opvoeding en over de ontwikkelingen die er in Nederland zijn geweest de afgelopen honderd jaar waar gezinnen mee te maken hadden en hebben. En wie weet wat er nog komt.

Hebt u bij de samenstelling van dit boek nog gebruik kunnen maken van eerdere publicaties?

Nee, ik heb daar geen direct gebruik van hoeven maken, omdat dit een ander onderwerp betreft. Maar door het schrijven van mijn andere boeken heb ik wel de thema’s kunnen bedenken, die rondom ieder gezin een rol spelen, zoals nieuwe psychologische ontwikkelingen, verbetering in de gezondheidszorg, de veranderingen op het gebied van veiligheid, veranderingen op het gebied van (buiten)spelen

Uw boek gaat over honderd jaar opvoeden. Ziet u in die honderd jaar duidelijke scheidslijnen in de opvattingen of kun je meer spreken van geleidelijkheid?

De ontwikkelingen zijn geleidelijk gegaan, maar er is vijftig jaar geleden wel een tijd geweest waarop oude waarden op het gebied van autoriteit en religies een snelle verandering doormaakten. Het gaat om de zestiger, zeventiger jaren. Het autoritaire werd heroverwogen en ook andere zaken hebben daartoe bijgedragen.

U hebt de inhoud verdeeld in themahoofdstukken. Er zijn natuurlijk duidelijke verbanden. Denkt u niet dat die door die indeling (deels) verloren kunnen gaan?

Nee, zeker niet, omdat het gaat om onderwerpen die allemaal een rol spelen in het dagelijks leven van elk gezin. Als uitgangspunt nam ik het gezin en heb bedacht wat allemaal invloed heeft op een gezin.

Stel dat u nu zelf weer een jong kind zou moeten opvoeden; zou u dan uw eigen boek raadplegen?

Ja, en nee, misschien zou ik zo nu en dan nog even kijken welke theorieën, mij het meeste aanspreken als ouder. Maar het is geen opvoedkundig boek, dus in die zin is het geen boek om adviezen uit te halen. Maar daarvoor heb ik wel een aantal boeken geschreven die ik als jonge ouder zou kunnen raadplegen, alhoewel de tijd ook van invloed is op de opvoeding, dus misschien zou een deel van de inhoud van boeken van een paar jaar geleden niet meer relevant zijn.

Zou u familie of kennissen die met opvoeding bezig zijn uw boek aanbevelen?

Jazeker, omdat het verhelderend kan zijn voor ouders om te lezen hoe de opvoeding in de afgelopen eeuw is geweest en ze daardoor misschien beter kunnen besluiten welke opvoedstijl het beste bij hun persoon en hun kind past. Overigens is het boek niet alleen geschikt voor ouders, maar voor iedereen die met kinderen werkt. Het kan ook een steun zijn bij een opvoedkundige opleiding, omdat er zo veel theorie in voorkomt.

Een groot deel van uw boek bestaat uit letterlijk opgetekende herinneringen. Hoe komt u daaraan?

Ik heb ongeveer vijfendertig mensen geïnterviewd van verschillende leeftijden en die zijn opgegroeid in verschillende delen van het land. Daarnaast vormen de verhalen van mijn moeder over opvoeding de rode draad. In hoofdstuk 1 is vertelt over 0-10 jaar, in hoofdstuk 2 over van 10-20 jaar etc. passend bij het thema van dat hoofdstuk.

Hoe moeilijk was het zo’n opgetekende herinnering te vinden en op de juiste plaats te zetten.

Via via heb ik mensen leren kennen die over hun opvoeding wilden vertellen waarbij ik van de voren de afspraak maakte dat ik ze een andere naam zou geven. Als je over je jeugd praat zijn daar altijd anderen bij betrokken, die er niet gevraagd hebben in een boek genoemd te worden. Het plaatsen van de interviewtjes is een grote klus geweest, waarbij mijn eindredacteur een geweldige steun is geweest.

Uw boek wordt door de uitgever wel een bladerboek genoemd. Wat vindt u daarvan?

In het persbericht wordt het een bladerboek genoemd omdat er ook zoveel foto’s en illustraties in staan, maar het is veel meer dan een bladerboek, want het staat vol met informatie.

Als je veel in een boek bladert, zou een zakenregister dan niet handig zijn?

Nee, omdat dit boek geen opvoedkundig boek is, hebben we een register niet nodig gevonden.

Een eigen ervaring van vroeger. Omstreeks 1950-55 vonden mijn ouders, daarop gewezen door vrienden, dat zij door de kinderen niet meer met “je/jij” aangesproken moesten worden. Prompt riep ik een volgende dag, onder aan de trap naar boven: U, waar ben je?” Zou u hierop willen reageren?

Dat vind ik een zeer originele en grappige reactie van een kind, die zich wil aanpassen aan nieuwe regels, maar ook blijft vasthouden aan wat voor hem vertrouwd is.

Vragen: Kees de Kievid – Foto auteur: Nico Boink