Mooi overzicht van recente wetenschappelijke ontwikkelingen

Wetenschappelijke parels – Samenstelling: John Brockman – Redactie vertaling: Frits van der Waa en Henny Corver – Maven Publishing – 528 blz.

Ieder jaar lanceert de Amerikaanse schrijver John Brockman, stichter van The Edge Foundation, een vraag aan wetenschappers, kunstenaars, denkers, journalisten en academici. De vraag voor 2016 luidde: ‘Wat beschouw jij als het interessantste recente (wetenschappelijke) nieuws? Waarom is het belangrijk?’ De antwoorden zijn gebundeld in het boek Wetenschappelijke parels, een verzameling van net geen tweehonderd essays. Doordat de auteurs actief zijn in diverse wetenschapsdomeinen krijg je niet alleen een heel brede waaier aan onderwerpen maar ook van formuleringen van de antwoorden: technisch, populariserend, filosofisch, bondig, uitgebreid, enz.

Inhoudelijk sluiten een paar essays aan bij wat nu heel sterk leeft bij de mensen: de recente terroristische aanslagen. David G. Myers, hoogleraar psychologie, stelt vast dat we veel minder bang zijn voor de reële bedreigingen van alledag dan voor de gruwel van een aanslag. Psycholoog Gerd Gigerenzer maakt de vaststelling dat na de aanslagen van 9/11 de Amerikanen meer de auto namen dan het vliegtuig. Gevolg is dat er ongeveer 1.600 mensen meer stierven ten gevolge van verkeersongevallen. Conclusie: leven in angst voor terrorisme kan gevaarlijker zijn dan terrorisme zelf.

Een ander actueel onderwerp is de klimaatopwarming. Hoogleraar geografie Laurence C. Smith vat de problematiek samen: ‘De stijging van de zeespiegel is een realiteit. We ontkomen er niet aan. Het enige waarover we nog zeggenschap hebben is de uiteindelijke omvang ervan.’ Deze problematiek is sterk gekoppeld aan onze levensstijl. In dat verband stelt Rory Sutherland, vicedirecteur van de Ogilvy Group uit het Verenigd Koninkrijk, vast dat er in Engeland meer en meer aandacht gaat naar de niet-tastbare waarde van dingen, iets wat weinig belastend is voor het milieu. Ze noemt dit fenomeen ‘dematerialisatie van de consumptie’.

Maar van sommige maatschappelijke problemen is een mens zich niet altijd bewust. Zo wijst hoogleraar psychologie David M. Buss op de relatiemarktcrisis in de Westerse wereld bij hoogopgeleide vrouwen. Het is blijkbaar een tendens dat meer vrouwen dan mannen een universitaire studie afronden. De meeste van deze vrouwen zijn niet bereid genoegen te nemen met een man die minder ontwikkeld, minder intelligent en minder geslaagd is op professioneel gebied. Mannen zijn juist op die criteria minder veeleisend. Ze stellen eerder prioriteiten op andere gebieden zoals uiterlijk. Dus de hoog opgeleide vrouwen moeten zowel concurreren met hun eveneens hoogopgeleide rivalen maar ook met minder hoog opgeleide vrouwen.

Gezondheid is ook een van de topics waaraan veel aandacht wordt besteed. Filosoof A.C. Grayling zet de vooruitgang van het kankeronderzoek in de kijker en dat op verschillende terreinen. De Amerikaanse populatiebioloog Michael E. Hochberg wijst op de recente vooruitgang die is geboekt op het beter inzetten van ons immuunsysteem in de bestrijding van kanker. Op dit moment lopen er meer dan veertig klinische trials om de werking van immunotherapie op borstkanker te onderzoeken. Todd C. Sacktor haalt een onderzoek aan waaruit blijkt dat het geneesmiddel Nilotinib dat oorspronkelijk werd ontwikkeld voor leukemie blijkbaar een opmerkelijk gunstig effect heeft bij mensen met de ziekte van Parkinson.

De taxonomische diversiteit van de bij ons inwonende bacteriën blijkt een zeer grote rol te spelen op onze gezondheid, aldus Nina Jablonski. Bij een aantal ziektebeelden is er duidelijk een relatie met de bacterieprofielen. De microbiotica worden ook beïnvloed door, en beïnvloeden op hun beurt, het epigenoom van ons lichaam, de chemische factoren die een rol spelen bij genexpressie. Joichi Ito gaat nog een stuk verder: ‘Misschien is het accurater als we onszelf gaan beschouwen als architectonische innovaties die door de bacteriën zelf gecreëerd zijn.’

Een heel interessante bijdrage komt niet van een wetenschapper maar van de singer-songwriter Peter Gabriel. Hij wijst erop dat het haast onvermijdelijk is dat we binnenkort scanners zullen hebben die gedachten zullen kunnen lezen. Meer nog: ‘Binnen afzienbare tijd zal het mogelijk zijn om rechtstreeks in de architect zelf in te pluggen. En na enig gedraai aan de knoppen kunnen we dan zien hoe diens jongste ideeën in een mum van tijd worden afgedrukt en in elkaar gezet tot een gebouw. Datzelfde geldt voor film, voor muziek en voor elk ander creatief proces. Obstakels tussen verbeelding en realiteit staan op het punt op te lossen.’

Voor heel wat wetenschappers vormen het heelal en de ruimtevaart de inspiratiebron voor hun antwoord op de basisvraag. Het ruimtetuig New Horizons bereikte Pluto en de zwaartekrachtgolven werden ontdekt. Voor futuroloog Peter Schwartz werd een nieuwe fase bereikt in de ruimtevaart doordat de bedrijven Blue Origin en SpaceX erin slaagden hun draagraketten in een verticale landing te laten terugkeren op de lanceerbasis.

Bovenstaande beknopte bloemlezing geeft een idee van de grote verscheidenheid aan bijdragen. Diversiteit niet alleen naar vakgebied maar ook naar nationaliteit. Zo is er een Nederlandse inbreng van Johan van Leeuwarden die verdere uitleg geeft over de optimale bolstapeling in dimensie 8.

De meerwaarde van dit boek is dat je een mooi overzicht krijgt van de stand van zaken op veel wetenschappelijke domeinen. Wetenschappelijke parels is een boek waar iemand met een brede wetenschappelijke interesse ongetwijfeld veel plezier zal aan beleven. Iedere bijdrage kan op zichzelf gelezen worden. Het is dus een ideaal boek om in te bladeren. Net als in de publicaties van de vorige jaren zijn er ook dit jaar geen afbeeldingen of ander grafisch materiaal opgenomen in het boek. Achterin vinden we nog een register met de namen van de auteurs.

Het is uitkijken naar de volgende publicatie waar een antwoord zal gegeven worden op de vraag: ‘Welke wetenschappelijke term of begrip zou meer bekend moeten worden?’

Kris Muylle

Andere recensies

Vrouwen rondom Johan de Witt – Samenstelling: Ineke Huysman en Roosje Peeters – Uitgevrij Catullus – 344 blz. Robert Fruin, Gerhard Willem Kernkamp (alleen deel 1) en Nicolas Japikse publiceerden van 1906 tot 1919 een zesdelige bronneneditie: Brieven aan en Brieven van Johan de...
Lees verder Categorie: Boek van de week, Geschiedenis, Non-fictie
| Reageer!
Kom binnen! Theater lezen over thuis – Ineke Kraijo en Marlies Verhelst – Illustraties: Marja Meijer – Gottmer – 120 blz. Wat een verrassende serie die door uitgeverij Gottmer uitgegeven wordt. Ik had er eerlijk gezegd nog nooit één ingekeken, omdat ik geen recensies...
Lees verder Categorie: Kinderboeken
| Reageer!
Op de vriendschap – Milla Shan – Vertaling: Siska Goeminne – Illustraties: Frank Daenen – De Eenhoorn – 32 blz. Een vriendje hebben is voor de meeste kinderen belangrijk. In dit prachtige prentenboek wordt op een speelse manier verteld en getekend over het ontstaan...
Lees verder Categorie: Prentenboek
| Reageer!