‘Als je een verhaal leest, wil je dat delen’

Het gaat niet goed met de ‘good old’ boekhandels. In 2012 is het aantal boekhandels met bijna 3% gedaald. Vooral de grotere boekwinkels moeten het ontgelden; Selexyz en De Slegte moesten in 2013 al noodgedwongen fuseren, werden Polare, en die keten is nu ook in de problemen. Ook is het steeds duidelijker dat het marktaandeel van internetwinkels als Bol.com groeiende is. Toch lijkt het einde van de boeketalages en rinkelende oude kassa’s nog niet daar. In een driedelige serie belicht Boekenbijlage.nl de problemen en kansen voor de boekhandel. Vandaag een interview met Caroline Quist, eigenaar van Boekhandel Quist in Bergen op Zoom.

Samen met haar man Ad is Caroline eigenaar van Boekhandel Quist in Bergen op Zoom. Door de crisis is hun boekhandel als bijna enige in de stad overeind gebleven. De winkel onderscheidt zich vooral door de persoonlijke aandacht, zo menen Ad en Caroline. Samen zijn ze bijna altijd in de winkel te vinden. Daarnaast hebben ze enkele jaren geleden een nieuw concept ontwikkeld. Door het organiseren van allerlei evenementen (van lezingen tot breiclubs) bieden ze nu een grote bijdrage aan de plaatselijke gemeenschap. Bovendien hebben ze sinds een verbouwing in 2011 ook een eigen café, ‘café Helene’.

Wat merken jullie tot nu toe van de crisis?

We merken vooral dat er een verschuiving is binnen het genre dat mensen aanspreekt. Kinderboeken worden tegenwoordig goed verkocht, net zoals non-fictie. Literatuur een stuk minder. Doordat iedereen een mobieltje heeft, ligt afleiding op de loer. De ‘attention span’ wordt korter en mensen menen minder tijd voor zichzelf te hebben. Mensen gaan niet meer zomaar zitten met een boek van zeshonderd pagina’s. Er verschijnen wel regelmatig dikke boeken in de Top10, maar dat zijn vaak boeken die makkelijker weglezen. Zelf merken we gelukkig niet heel veel van de crisis. Wel zien we dat er in de afgelopen jaren diverse boekhandels om ons heen failliet zijn gegaan omdat die het gewoon niet meer konden redden.

Caroline en Ad besloten drieënhalf jaar geleden grondig te verbouwen. Er kwam een speciale plek voor klassieke cd’s en op de bovenverdieping werd een café gerealiseerd.
Was het niet een groot risico om juist in tijden van crisis zo’n verbouwing te doen?

We hadden in die tijd heel veel ideeën over hoe we het met de winkel anders aan gingen pakken. Daar hadden we zin in. Bovendien was het ook gewoon nodig. We wisten dat er nog zware tijden aan zouden komen, maar de crisis was toen in de boekensector nog niet heel erg doorgedrongen. We hebben dus verbouwd terwijl we wisten dat de economie aan het veranderen was en we er waarschijnlijk keihard aan zouden moeten werken om de investeringen terug te verdienen. We zijn allebei heel tevreden dat we het toen toch gedaan hebben. Wie weet hoe de winkel er nu bij had gestaan als we toen de verbouwing niet hadden doorgezet. We merkten ook dat de mensen er meteen heel positief op reageerden. Veel geld hadden we niet, dus we hebben de meeste spullen in het café tweedehands gekocht. En alle producten die we maken in het café zijn biologisch. We gaven het concept de tijd om te groeien, en we merkten al snel dat onze klanten het fijn vonden dat er nu ook een plek was om te blijven hangen en tot rust te komen.

Naast het café hebben jullie er ook voor gekozen om diverse evenementen te organiseren. Waarom?

In café Helene organiseren we onder andere ‘het breicafé’, een brunch met muziek voor volwassenen, maar ook een voorleesontbijt. Dat is voor families waarbij de kinderen een uur of anderhalf uur worden voorgelezen. We merken nu dat klanten daar speciaal voor terugkomen. Er zijn mensen die iedere maand naar een evenement gaan voor hun sociale contacten en natuurlijk ook voor de gezelligheid.

Wat voegen deze evenementen volgens jullie toe?

Mensen worden voornamelijk bij elkaar gebracht. Het is een ontmoetingsplek, waarbij men de gelegenheid krijgt om met elkaar te praten. Dat tussenmenselijke is iets wat je niet op internet kunt vinden. Ik denk ook dat een boekhandel van zichzelf al een soort ontmoetingsplek als functie heeft. Wat je doet is dat je hele persoonlijke dingen verkoopt. Je verkoopt verhalen. Als iemand een reisboek koopt bijvoorbeeld, dan heeft die persoon daar ook vaak een verhaal bij, waarover hij of zij wil praten. Dat kan hier in de winkel. Dat was ook een van de redenen dat we een horecagelegenheid erbij wilden, juist omdat we zo vaak mensen zagen staan in de winkel die er puur waren om met elkaar te praten. Daardoor dachten we dat het leuk zou zijn als die mensen bij elkaar konden zitten.

Hebben de veranderingen en de verbouwing een positief gevolg gehad voor de omzetcijfers?

Dat heeft het uiteindelijk wel, maar we hebben verbouwd toen het heel slecht ging. Gelukkig zijn we er niet zwaar door getroffen, maar je merkt het uiteindelijk wel. Het is moeilijk te zeggen in een tijd waarin alles slecht gaat, omdat je niet weet hoe het was geweest als de economie normaal zou zijn. We hebben van tevoren wel een berekening gemaakt, waarbij we hoopten op een verhoging van onze omzet, maar het zou verbazingwekkend zijn dat je ineens een hogere omzet haalt als om je heen de hele markt instort. Maar we merken nu wel dat het concept aanslaat en dat de verkopen daardoor ook omhoog gaan.

Kijkend naar de toekomst, hoe zien de kleinere boekhandels er over zo’n dertig jaar uit?

Je ziet nu allerlei leuke trends die erop wijzen dat er een behoefte is aan nostalgie. Wie had bijvoorbeeld twintig jaar geleden kunnen voorspellen dat de elpees weer zouden stijgen in populariteit. Ik denk dat we daarom ook een tijdloos product hebben. Er zal wel het nodige nog gaan verschuiven en misschien moeten we ons realiseren dat we een nicheproduct worden. Maar dat zijn we vroeger ook geweest, want een groot deel van de maatschappij kon niet lezen. Wel moet je met zo’n status zien om te gaan en dat is ook wat veel winkels nu doen. Die kijken hoe ze zich op een andere manier kunnen positioneren en presenteren in een veranderende markt. Enkel een winkeltje openen waar een groot assortiment boeken in staat gaat niet meer. Je moet verder kijken naar andere mogelijkheden om je winkel leuker te maken.

Marcus Siebes