Droogkomisch verhaal met een ontroerende twist

De gloriedagen van Walter Gom – Marcel Vaarmeijer – Luitingh-Sijthoff – 334 blz.

Dat er iets is met Walter Gom, de nieuwe bovenbuurman van Iris Hauser, is meteen duidelijk: hij loopt door het huis op schoenen met kussentjes, heeft smetvrees, schuwt menselijk contact en schijnt weinig op te hebben met de wereld in het algemeen. Toch lukt het Iris zijn leven binnen te dringen en het is aan haar doortastendheid, geduld en doorzettingsvermogen te danken dat er een hechte vriendschap ontstaat.

Op het moment dat ze elkaar leren kennen, staat Iris op een kruispunt in haar leven. Ze realiseert zich dat na een aantal afgebroken studies, talloze baantjes en evenzoveel vriendjes haar leven een andere wending moet geven, maar hoe? Wanneer Walter haar door een merkwaardig advies plotsklaps aan een zeer goed betaalde baan helpt waar ze eigenlijk helemaal niet voor is opgeleid, en hij daarna ook de levens van een aantal van haar familieleden door een simpel idee drastisch de goede kant op weet te manoeuvreren, vat ze het plan op om samen met Walter een adviesbureau te beginnen.

Walter laat zich niet meteen overreden, maar als Iris een en ander zo weet te plooien dat hij er de deur niet voor uit hoeft, zij alle zakelijke besognes op zich neemt en hij anoniem mag blijven, laat hij zich overhalen. Geld hoeft hij er niet voor, want daar hoeft hij zich kennelijk geen zorgen over te maken: zijn appartement is door zijn moeder betaald, haar privéchauffeur komt hem iedere dag eten brengen en verder lijkt het hem ook aan niets te ontbreken. Als Walters moeder lucht krijgt van de plannen voor het adviesbureau, probeert ze daar op alle mogelijke manieren een stokje voor te steken, maar Iris laat zich niet door haar vermurwen. Walter is immers een volwassen man die zelf wel kan bepalen hoe hij zijn leven wil leiden.

BIB (Briljante Ideeën Bureau) is een instant succes. Iedereen, van arm tot rijk, van onbeduidend tot beroemd, weet BIB te vinden. Tot de clientèle behoren ondermeer muzikanten, politici en televisiemakers, en tussen neus en lippen door krijgen de politiek en de entertainmentindustrie er op humoristische wijze van langs. Maar ook arme sloebers aan de zelfkant van de maatschappij zijn welkom bij BIB. Ook hun levens weet Walter met simpele raadgevingen een positieve draai te geven.

Walter heeft veel weg van Chance, de wereldvreemde tuinman in de speelfilm Being there. Chance – een memorabele rol van Peter Sellers – is een man van middelbare leeftijd die als tuinman werkt in een rijk huis in Washington. Hij heeft zijn hele leven in het huis gewoond en heeft geen notie van de wereld buiten zijn beschermde omgeving. Alles wat hij van die buitenwereld weet, is afkomstig van de televisie. Als de eigenaar van het huis sterft, komt Chance op straat te staan. Door een speling van het lot wordt hij onder de hoede genomen van een rijke zakenman, die Chance voor iemand anders aanziet dan wie hij werkelijk is. Want Chance doet dan wel de prachtigste metaforische uitspraken over het zakenleven en de economie, maar in feite praat hij alleen maar over zijn tuin. Toch is hij een instant hit en wordt hij binnen de kortste keren adviseur van de meest vooraanstaande mensen, tot en met de president aan toe.

De gloriedagen van Walter Gom deed me meteen aan deze film denken, en het kan niet anders dan dat deze film een grote inspiratiebron moet zijn voor Vaarmeijer. Toch is het hem gelukt om met Walter Gom een heel eigen karakter te scheppen en heeft hij een eigen, originele en geestige setting en plotontwikkeling weten te bedenken, die dan wel aan Being there doen denken, maar die evengoed een oorspronkelijke sfeer uitademen.

Hoe meer het einde van het boek nadert, hoe meer het gevoel je bekruipt dat er een twist zit aan te komen en dat Vaarmeijer een onthulling voor je in petto heeft. Die onthulling komt er, eentje die me verraste en ontroerde. Daarvóór zag ik Walter als een wereldvreemde man met een autisme gerelateerde aandoening, die juist daardoor diep in de menselijke ziel weet door te dringen en feilloos z’n vinger op de zere plek weet te leggen. Als zijn ‘geheim’ wordt prijsgegeven, kom je tot het inzicht dat er ook andere oorzaken aan de basis liggen van zijn vreemdsoortige gedrag.

Vaarmeijer heeft de vaart er flink inzitten en zijn droogkomische toon is een oppepper voor je lachspieren. Oké, de personages blijven misschien wat aan de oppervlakte en qua overdrijving schiet de auteur nog wel eens uit de bocht, maar ik raad toekomstige lezers aan zich daar vooral niks van aan te trekken. We gaan toch ook wereldwijd met miljoenen tegelijk naar de nieuwste James Bondfilm, waar de ene onwaarschijnlijkheid bovenop de andere wordt gestapeld? Maar meer dan dat: als je het boek uit hebt, kom je tot de conclusie dat het met dit boek juist prima klopt dat niet alles samenvalt met de zogenaamde realiteit. Want wat is eigenlijk ‘de’ realiteit?

Met De gloriedagen van Walter Gom heb je een uitstekend geschreven, vermakelijk en tegelijkertijd tot nadenken stemmend boek in handen, dat je een tijdlang op het verkeerde been zet, en dat je niet kunt wegleggen tot je het uit hebt. Om het daarna eigenlijk meteen opnieuw te willen lezen – al was het alleen om de vele geestige quotes van Walter nog eens tot je te nemen. Het zou me niets verbazen als daar een keer een verzamelbundeltje van komt.

Tiny Fisscher