Een bizar verhaal over doelloosheid

Half mens – Maartje Wortel – De Bezige Bij – 238 blz.

Maartje Wortel won in 2007 de WriteNow!-verhalenwedstrijd en schreef in 2009 de bundel Dit is jouw huis, die werd bekroond met de Anton Wachterprijs voor het beste literaire debuut. Nu dan haar romandebuut Half mens dat veelbelovend is, maar bizar. Het boek kwam op de tiplijst van de AKO-literatuurprijs, maar haalde de shortlist niet.

De roman speelt zich af in de VS en wel in Los Angeles. Tekstschrijver Michael Poloni, een veertiger van Mexicaanse komaf, is een van de hoofdpersonages. Poloni leidt een teruggetrokken bestaan in zijn appartement. Hij slaapt slecht, leeft op junkfood en vitaminepillen en laat zich overal heenbrengen met een taxi.

Voor de mensen die met hem omgaan, zoals taxichauffeurs en collega’s is hij een knappe, aardige en onderhoudende man. Dat is een façade die Poloni ophoudt. In werkelijkheid vindt hij dat er iets aan zijn leven ontbreekt en is hij onder behandeling van dokter Manzini, die geen idee heeft wat er met Poloni aan de hand is en hem alleen pillen voorschrijft. Tijdens een van de consultaties beweert Poloni dat hij zich maar half mens voelt.

Op een zaterdag zit hij in een taxi met een dikke, onverschillige, Mexicanen hatende chauffeur die het Nederlandse meisje Elsa Helena van der Molen, die tegen haar zin met haar ouders naar Amerika is gekomen, aanrijdt. Elsa raakt zwaar gewond. Over het ongeluk wordt verder niet veel verteld, behalve dat Elsa op een fiets reed, misschien niet handig in Los Angeles, maar ook weer niet ongebruikelijk.

Elsa’s ouders schakelen een letselschadeadvocaat in om smartengeld te eisen van de taxichauffeur. Er komt een rechtszaak van waarin een ander personage, James Billard, in de jury komt te zitten. Met hem begint en eindigt de roman. Zijn lege leven krijgt even kleur en hij wordt een tijdje belangrijk door de rechtszaak. Hij verklapt in de proloog dat er nog een tweede rechtszaak is geweest. Dat prikkelt natuurlijk de nieuwsgierigheid van de lezer. Wat gaat er gebeuren?

Wortel kruipt in de huid van zowel Poloni, Elsa en Billard en kijkt vanuit hen naar de wereld. Het is geen wereld om blij van te worden. Mensen zijn eenzaam, het wereldnieuws is beklemmend en iedereen is vooral met zichzelf bezig, zonder gelukkig te zijn, maar voor Poloni heeft Wortel een oplossing petto. Nou ja, eigenlijk voor alle drie de hoofdpersonen. Billard wordt even gelukkig van de rechtszaken. En Elsa zal op een bizarre manier Poloni’s redding worden.

Wortel zet de karakters goed neer, maar toch kost het moeite om met ze mee te leven. Billard is een loser die teert op de zak van zijn ouders, Poloni is gestoord en zoekend naar zijn identiteit en Elsa laat zowel letterlijk als figuurlijk alles maar over zich heenkomen. Niemand neemt het heft in eigen handen, maar misschien kan dat ook niet getuige de beginzinnen, uitgesproken door James Dillard.
‘Ik heb laatst gelezen dat je ’s ochtends bij het wakker worden al beslist of je diezelfde dag bijvoorbeeld een ijsje gaat eten. Niet bewust, maar iets in je heeft al gekozen. Vandaag mag je ijs.’

Als een soort gimmick geeft Wortel van elk personage dat langskomt, ook als het verder geen rol speelt in het verhaal, een omschrijving.
‘De taxichauffeur(Steve Baluba. Een dikke man met vette haren. Achtendertig jaar oud. Verslaafd aan twitteren en Oreo-koekjes. Gaat in zijn vrije tijd op bezoek bij oorlogsveteranen in de buurt van LAX. Ze praten over wapens en het doden van spleetogen. Hij wil zijn taxi geel verven omdat zijn vader in New York geboren is en gooit wodka in zijn ogen om snel dronken te worden) bekeek Michael afkeurend.’
Toevallig speelt deze chauffeur wel een rol, maar de informatie voegt weinig toe aan het verhaal. Een tiental van dergelijke omschrijvingen, allemaal tussen haakjes, werpt Wortel ons als lekkere hapjes toe. Voor het verhaal zijn ze verder van geen belang.

Half mens is een roman over de nutteloosheid en doelloosheid van het bestaan.Vooral Michael Poloni worstelt daarmee en Wortel laat hem een bizarre uitweg kiezen, maar of hem dat van de doelloosheid zal verlossen is maar de vraag. Veel mensen worstelen met de zin- en doelloosheid van het bestaan en zullen zich gedeeltelijk in Wortels personages herkennen. Ze beschrijft het soms op met droge humor en dan weer beklemmend.

Wortel wordt nog al eens vergeleken met Grunberg. Ach, je kunt altijd wel overeenkomsten tussen schrijvers ontdekken. Ik vind dat Wortel een eigen geluid heeft en ben benieuwd naar haar volgende roman, die van mij wel wat minder bizar mag zijn.

Pieter Feller

Comments are closed.