En Maria zag dat het goed was

en in de nacht een riem – Chrétien Breukers – Uitgeverij Oevers – 144 blz.

Hoe de erotiek in de Nederlandse literatuur langzaam vergeestelijkt. Je zou er een interessant essay over kunnen schrijven: over de overgang van de even uitbundige als gedateerde male gaze seks in de romans van Brusselmans, Pfeiffer en Buwalda, naar de ingetogen maar veel meer sophisticated behandeling van het thema door eigentijdse mannelijke (Oek de Jong, Peter Terrin) èn vrouwelijke (Marijke Schermer, Hannah Bervoets, Jannah Loontjens) schrijvers. Waar komt die nieuwe schuchterheid vandaan? Heeft het te maken met de doorbraak van een generatie jonge vrouwen die zoeken naar nieuwe vormen en andere woorden om over erotiek te schrijven? Hangt het samen met de algemene verpreutsing van de maatschappij? Komt het omdat bijna alles over het onderwerp, in elk geval door mannen, al gezegd is? Feit is dat mannelijke schrijvers, willen zij nog iets toevoegen, op zoek moeten naar verborgen niches en laatste taboes, en een daarvan is de sadomasochistische erotiek.

en in de nacht een riem van Chrétien Breukers evoceert een korte periode uit het leven van de 54-jarige schrijver Thomas Meerman (wel ja…), die geboren is in het Limburgse Leveroy. Dat Breukers zelf geboren is in 1965 en ook afkomstig is uit Leveroy, is natuurlijk louter toeval…

Meerman ligt met koorts in bed. Zijn vrouw Leonie èn zijn minnares Jitka hebben hem verlaten, en Thomas heeft dus alle tijd om films over zijn favoriete vorm van erotiek te downloaden, na te denken over wat hem allemaal is overkomen, en ook terug te zien op een bezoek met Jitka aan zijn geboorteplaats.

“Ik knoopte haar broek los en vingerde haar. Maria keek naar ons. Het lelijke Mariabeeld van Leveroy. Na afloop zei ze: ‘Ik voel overal nog de striemen op mijn heupen en mijn billen. De combinatie is zo lekker. Straf en katholicisme. Beter wordt het niet? Dat moet ik jullie nageven.”

Daarna volgen in een lange koortsdroom vele variaties op het thema, variaties waarbij Meerman beurtelings een actieve en een passieve rol speelt maar die, niet toevallig, een bekroning vinden in de onderwerping van Thomas aan Jitka en Leonie:

“ik word op het hotelbed vastgebonden. Ik lig op mijn rug, mijn armen en benen wijd. Mijn polsen en enkels zijn in touw gevangen, ik voel het schuren ervan tegen mijn huid. De vrouwen hebben het heel snel gedaan, voordat ik begreep wat er te gebeuren stond, was ik al niet meer in staat te bewegen. Leonie en Jitka lachen. Ik zie een glinstering in hun ogen. Ze herkennen iets.”

En verder? We lezen over de inwisselbaarheid van lichamen en over Engelse jongenskostscholen. Over een katholieke jeugd in een Limburgs dorp, over de wordingsgeschiedenis van en in de nacht een riem, en over het gevoel van macht èn onmacht van de schrijver/hoofdpersoon. Die spaart zichzelf niet, geeft grif toe dat hij niet in staat is de man te zijn die hij twintig jaar geleden wilde worden. De oude man die aantrekkelijk is voor een vrouw; voor zijn vrouw.

En dat is natuurlijk meteen de makke – en de verleidelijkheid – van de hoofdpersoon. Want ondanks alles is Meerman een kind gebleven, een groot kind van 54 dat nooit volwassen is geworden, nooit volwassen heeft willen worden. Iemand die zich is blijven koesteren in zijn romantische bohémienbestaan, maar het woord eenzaam nooit in de mond zal nemen.

En de makke van het boek? De erotische scènes zijn superieur geschreven en de reflecties en terugblikken van Meerman zijn diep doorvoeld en puur authentiek. Maar door het ontbreken van een spanningsboog en een echt handelingsverloop voelt de roman ook wat wezenloos aan; alsof de auteur niet goed kon kiezen welke vorm hij aan het boek moest geven, en dus maar koos voor een fragmentarische opbouw. Misschien is dat ook wel de prijs die je moet betalen als je buiten de lijntjes wilt kleuren; Breukers’ lef verdient hoe dan ook alle lof!

De roman eindigt met de vaststelling van wat voor een man met de erotische obsessies van Thomas Meerman de diepste waarheid is:

“Ik kijk opnieuw naar het achterste van Jitka en weet: als er een waarheid is, woont die daar. De waarheid over het lichaam heeft zich verschanst in Jitka’s achterste. De zetel van de wijsheid. De tempel van heiligheid. Een goed verborgen en toch openbare plek.”

Hein-Anton van der Heijden

Comments are closed.