Geflopte spionnen in sublieme actie
Dode leeuwen – Mick Herron – vertaling Mario Molegraaf – Prometheus – 336 blz.
Mick Herron is de schepper van een bijzondere afdeling van de Britse geheime dienst MI5: Slough House. Bijzonder zijn de personen die hier werken: geflopte spionnen. In het ergste geval heeft iemand een opdracht in de soep laten lopen, of kan niet van de fles afblijven. Maar het kan ook zijn dat een andere spion beter met de ellebogen heeft gewerkt en iemand op een zijspoor, Slough House, heeft doen belanden. In het Engels worden deze mislukkelingen ‘slow horses’ genoemd, trage paarden, meteen de titel van het eerste boek in de serie over deze afdeling. Het hoofdkantoor in Regents Park hoopt dat de medewerkers uit zichzelf ontslag zullen nemen. Om een handje te helpen krijgen ze alleen de vervelendste en onbelangrijkste taken toebedeeld. Ook hun kantoor is weggemoffeld in een louche Londense wijk. Maar nu kunnen ze zich van hun beste kant laten zien.
Slough House wordt geleid door Jackson Lamb, een ‘souvenir’ uit het tijdperk van de Koude Oorlog. In tegenstelling tot de anderen heeft hij niet de behoefte terug te keren naar zijn vroegere werk als spion – zijn ervaringen hebben bij hem een pessimistisch beeld gegeven over de werkwijze van inlichtingendiensten. Als er ooit een tegenpool voor James Bond geschapen moest worden, zou hij het zijn. Hij heeft afschuwelijke persoonlijke gewoonten: laat voortduren scheten en boert er lustig op los. Zijn luie leventje – hij zit vaak te dutten – bevalt hem prima. Chinese afhaalrestaurants leveren het voedsel waar hij te dik van is geworden. Hij lijkt gemodelleerd naar Andy Dalziel van Reginald Hill en wordt in Engeland als een Falstaff (Shakespeare) gezien. Zijn op- en aanmerkingen lijken voortdurend beledigingen te zijn. Maar vergis je niet: als puntje bij paaltje komt, leer je hem pas echt kennen. Hij is een slimbo van het zuiverste water en zijn brein heeft de snelheid van een Formule I. Dat zal nu zeker te pas komen!
Waardoor raken de trage paarden in galop? In een bus nabij Oxford wordt het lichaam van Dickie Bow aangetroffen. Lamb kent hem nog van vroeger, toen hij de legendarische Russische agent Alexander Popov volgde. Officieel overleden aan een hartaanval, maar als blijkt dat op zijn telefoon een laatste sms staat met het codewoord ‘cicaden’ gaat er bij Lamb een belletje rinkelen. Hij besluit de moord en de sms nader te gaan onderzoeken. Een tweede lijn in het plot speelt zich af rond de Russische oligarch Arkady Pashkin. Hij komt naar Londen en het Regents Park heeft twee medewerkers van Slough House, Min Harper en zijn geliefde, Louise Guy, opgeroepen dit bezoek mede te begeleiden. Men hoopt dat de Rus zal overlopen. Het hoofdkantoor heeft nog een verrassing: het stelt geld beschikbaar voor een undercoveractie van een traag paard, River Cartwright, in het Engelse dorpje Upshott, waar men zich stilhoudende spionnen vermoed, zogeheten slapers. Zouden ze binnenkort gewekt worden? Heeft een moderne terroristische organisatie het gemunt op het hoogste gebouw van Londen, The Needle (staat voor the London Shard)?
Een boeiende, bijna onuitputtelijke reeks spionagethrillers is vanaf de vorige eeuw verschenen. Veel meesterwerken waren erbij, o.a. van Eric Ambler, Frederick Forsyth, John le Carré, Ian Fleming, Robert Ludlum en Mark Henshaw. Daar is nu Mick Herron bijgekomen. De zoveelste. Ook goed. Bijzonder? Ja! Herron voegt een nieuw geluid aan het genre toe, dat ik benoem als ‘spionagecomedy’. Wat het knappe van Herron is het combineren van de hard boiled spionage met humor. Het is nogal wat om situaties die het leven van velen bedreigen met zoveel ironie, soms zelf sarcasme, te verenigen. Veel auteurs hebben een alles kunnende einzelgänger neergezet, waar men vol bewondering over leest (denk bijvoorbeeld aan James Bond). Wat een contrast met Jackson Lamb. Die is nu eens geen ‘loner’ maar heeft zijn medewerkers hard nodig. Dat in deze wereld één persoon het op zou kunnen nemen tegen velen is louter fictie!
Bijzonder is ook de manier waarop Herron zijn personages voorstelt. Een imaginaire kat is in Slough House binnengedrongen en loopt van beneden naar boven (dat is ook de rangorde van de medewerkers) en van kamer naar kamer en beschrijft wat hij ziet. Aan het einde van het boek is de kat vervangen door een muis, die ziet dat er één kamer leeg is. Een kat-en-muis-spelletje, dat is het hele verhaal, inclusief de herleving van de Koude Oorlog.
Terugkomend op het codewoord in de telefoon van Dickie Bow: “cicaden”, het zal niet toevallig door de auteur zijn gebruikt. Het heeft in de Chinese cultuur de betekenis van wedergeboorte. Zou dat kunnen slaan op de ‘denkbeeldige’ Rus Alexander Popov? Heeft het maken met de slapers in Upshott? In de context gebruikt, kan het woord ook betrekking hebben op het gebruiken van een lokaas om de tegenstander te misleiden. De lezer zal het begrijpen als Katinsky op het toneel is verschenen, maar daar kan ik hier niet verder over vertellen anders zou ik te veel verraden.
Een goed plot is duidelijk aanwezig en Herron weet ook zijn personages voortreffelijk neer te zetten. Of we nu te maken hebben met hoofdfiguren, zoals Jackson Lamb of met bijfiguren zoals James Webb en Molly Doran, ze komen allemaal voor de lezer tot leven. Van de eerste zou ik zelfs kunnen zeggen dat hij een beroemde seriefiguur zal worden – in Engeland waarschijnlijk al is, omdat de gehele serie naar hem genoemd werd. Daar zijn inmiddels al vier volgende delen verschenen die ook door Prometheus zullen worden uitgegeven.
Hoewel de vertaling verder zeer goed is, vind ik de steeds terugkerende uitroep ‘Jezus barstte in huilen uit’ (origineel ‘Jesus wept’) storend. De uitdrukking wordt in Groot-Brittannië gebruikt als er iets mislukt, wanneer je iets niet gelooft of sarcastisch wilt reageren op een nare gebeurtenis of zelfmedelijden.
Lees dit boek, winnaar van de CWA Gold Dagger for Best Crime Novel 2013 en The Times Thriller van het jaar. Mick Herron kan je op elke bladzijde aan het lachen maken, maar hij laat je ook nadenken.
Kees de Kievid
