“Ik heb het mooiste beroep van de wereld”

Manda Heddema (1965) bracht haar prille jeugd door in Haarlem. Toen ze acht jaar was verhuisde ze met haar moeder en haar twee zusjes naar Zeeland. Na de middelbare school is ze naar Amsterdam gegaan en volgde daar de lerarenopleiding voor de vakken Nederlands en geschiedenis, maar ze heeft ook een paar jaar huishoudkunde gedaan. Ze was dolblij toen ze in de jaren tachtig – een periode met hoge werkloosheid – een baan vond.

Ze stond een jaar voor de klas en toen sloot de school waar ze les gaf. Ze solliciteerde bij een boekhandel en sindsdien zit ze in het boekenvak. Daarnaast is ze ook een periode raadslid geweest en heeft diverse bestuursfuncties bekleed. In 2000 werd ze eigenaar van De Koperen Tuin in Goes.

Kom je uit een gezin met een leescultuur?

Bij ons thuis waren vroeger altijd boeken. Mijn ouders lazen veel en ook mijn zusjes en ik werden vaak en lang voorgelezen. We kregen ook altijd veel boeken. Ik kan me geen leven zonder boeken voorstellen of herinneren.

Wilde je als kind al iets met boeken gaan doen of wilde je iets heel anders?

Mijn vader was journalist. Ik leerde mezelf op mijn derde verjaardag lezen door de krant te spellen. Ik heb zelf ook lang journalist willen worden. Ik tikte stukjes op de redactie van het Parool toen ik nog maar tien jaar oud was. Toch is het anders gelopen. Mijn vader raadde me de school voor journalistiek af. Hij vond dat destijds een slechte opleiding. Anders was ik daar zeer zeker naar toe gegaan.

Las je veel en wat waren je favoriete boeken en schrijvers?

Vanaf mijn derde verjaardag lees ik. Ik ben ook altijd een snelle lezer geweest. Als kind las ik heel veel, ik deed weinig anders. Ik weet nog dat ik de jeugdbibliotheek ”uit” had. Mijn moeder heeft een boel stampij moeten maken om te zorgen dat ik een pas kreeg voor de volwassenenbibliotheek. Ik was volgens de reglementen veel te jong, want ik zat nog op de lagere school.
Ik las veel en ik las van alles. Een paar boeken die veel indruk op me hebben gemaakt, herinner ik me nog. Ik was dol op de boeken van Paul Biegel. En toen ik heel klein was De ontevreden vis van Godfried Bomans een favoriet. Ook ben ik verslingerd geweest, als jonge puber, aan de witte boeken van Lemniscaat. Boeken vol zware problemen, drugs, en ongewenste zwangerschappen.

Hoe ben je in het boekenvak terechtgekomen?

Omdat ik niet naar de School voor Journalistiek ging wilde ik graag Nederlands studeren. Daarvoor moest ik naar het VWO en daar had ik geen zin in. Ik besloot naar de lerarenopleiding te gaan. Toen was het nog zo dat je na een HBO-studie door kon stromen naar de universiteit. Dat was de bedoeling, helaas kreeg ik toen te maken met een onderwijshervorming en kon dat niet meer zo makkelijk. Ik vond lesgeven echter ook heel leuk. Ik vond een baan. In die tijd werden de scholen gecentraliseerd, dus de kleine MAVO waar ik werkte ging dicht. Ik had een tijdelijk contract en geen direct zicht op een nieuwe baan. Toen besloot ik te solliciteren bij een pas geopende boekhandel. Ik dacht op die manier mijn vak bij te kunnen houden. Ik ben er nooit meer weg gegaan. Sinds 2000 is de winkel mijn eigendom.

Je bent genomineerd voor Boekverkoper van het jaar. Wat maakt jou zo speciaal?

Dat is natuurlijk lastig om van jezelf te zeggen. Ik heb heel veel titelkennis, heb ook heel veel zelf gelezen. Maar naast boeken houd ik ook erg van mensen. Ik luister graag naar hun verhaal. Daardoor kan ik ook goed adviseren. Bovendien vind ik het ondernemerschap leuk en uitdagend. Ik heb er een blog over geschreven ten tijde van de nominatie. Je vindt het hier.

Naast de boekhandel geven je ook boeken uit. Wat voor boeken zijn dat?

Ik geef boeken uit over Zeeuwse (cultuur)geschiedenis. Ik heb zelf vooral belangstelling voor het verhaal dat niet ongeschreven mag blijven. Zoals de geschiedenis van de Salzburger vluchtelingen in Zeeland. De laatste twee jaar heb ik niets nieuws uitgegeven. Dat komt omdat dit soort uitgaven forse investeringen vraagt. Zowel in tijd als in geld. Beide steek ik nu vooral in de winkel. Ik kan helaas niet alles tegelijk. Maar ik wil het zeker weer oppakken wanneer er weer ruimte voor is.

Wat is er leuk aan het runnen van een boekwinkel en wat niet?

De boekwinkel is mijn tweede thuis. De plek ook waar een groot gedeelte van mijn sociale leven zich afspeelt. Ik houd van de mensen die ik dagelijks ontmoet, ik ben dol op de boeken. Ik ben het gelukkigst als ik een dag echt op de winkelvloer kan staan.
Minder leuk is dat het vierentwintig uur per dag, zeven dagen per week doorgaat. Dat kan soms belastend zijn. Ook zwaar vind ik het soms dat ik niet alleen verantwoordelijk ben voor het inkomen van mijn eigen gezin maar ook voor dat van al mijn werknemers. Ik vind dat een grote verantwoordelijkheid die ik heel serieus neem.

Wat doet boekhandel De Koperen Tuin om meer klanten binnen te krijgen?

We hebben ons assortiment uitgebreid. Vorig jaar hebben we een speelgoedafdeling geopend, met kwalitatief hoogstaand speelgoed. Dit jaar zijn we met een uitgebreide cd-afdeling gestart. Ik heb gelukkig erg veel winkelruimte, dus er hoefde geen boek uit. Verder probeer ik zichtbaar te blijven door veel dingen te organiseren en door actief te zijn op de social media.

Het valt niet te ontkennen dat het niet zo goed gaat met de boekhandels in Nederland. Er groeit een generatie op die niet veel meer leest. Hoe zie je de toekomst van de boekhandel?

Dit zijn twee stellingen in een vraag. Ik zie niet dat kinderen veel minder lezen dan vroeger. Ze lezen misschien anders. Daar moet je op in spelen. Ik denk dat er altijd goede boekhandels zullen blijven besteen. Ik denk dat er altijd behoefte blijft aan mensen zoals ik. Verder moeten we onophoudelijk blijven hameren op het belang van de lokale boekhandel. Inmiddels hebben die ook allemaal een webwinkel waar je kunt bestellen. Ook digitale boeken vind je daar.
Mensen huilen krokodillentranen wanneer er een winkel uit het straatbeeld verdwijnt, maar ze beseffen niet dat ze daar zelf voor hebben gezorgd. Niet uit onwil, vaak wel uit gemakzucht.

Wat moeten we doen om kinderen/mensen aan het lezen te krijgen en te houden?

Kinderen moeten blijven ervaren dat lezen leuk is. Voor elk kind is er een passend boek, voor elk boek een passend kind. Grote mensen willen nog wel eens blijven hameren op het feit dat lezen zo goed voor je is. Dat is natuurlijk ook zo, maar daar heeft een kind geen boodschap aan. Ik vertel zelf op zoveel mogelijk plekken (scholen, kinderdagverblijven) hoe belangrijk voorlezen ook is. Ook wanneer het kind al zelf kan lezen. Daar blijf ik stug mee door gaan. Verder kan er niet genoeg gepraat worden op televisie en radio over leuke, spannende, goede boeken.

Er verschijnen in Nederland meer dan 20.000 boektitels per jaar. Nu heb je ook nog Brave New Books die nog meer, waarschijnlijk matige titels, op de markt gaat brengen. Gaan jullie de boeken van BNB verkopen?

Ik zeg niet gelijk “nee”. Wanneer blijkt dat mensen plezier beleven aan deze boeken, wie ben ik dan om te zeggen dat het geen goede boeken zijn. De tijd van het opgeheven vingertje lijkt me echt voorbij. Ik mocht vroeger geen boeken lezen van uitgeverij Kluitman omdat ze slecht zouden zijn. Het gaat toch om het leesplezier. Wat maakt mijn smaak beter dan die van een ander? Om de boeken van BNB op voorraad te leggen moeten ze wel een beetje deugdelijke kwaliteit hebben. Ik heb niks aan boeken die na een week al liggen te krullen in de winkel.

Welke schrijvers van wie de boeken niet in de bestsellerslijsten staan, krijgen volgens jou te weinig aandacht en worden ten onrechte niet goed verkocht?

Dat vind ik dus echt een lastige vraag. Natuurlijk heb ik favorieten en die verkoop ik daarom goed. Maar ik vind het juist zo belangrijk dat mensen een boek kiezen dat bij ze past. Er is dus geen gouden-tip-voor-iedereen. Ik heb niks tegen bestsellers, integendeel, daar leef ik van. Ik merk nu heel erg dat mensen kiezen voor veilig. Ze geven niet graag geld uit, dus besteden ze dat aan iets waarvan ze op voorhand denken dat het goed is. Ik probeer mensen te verleiden tot iets anders door ze te beloven dat ze het terug mogen brengen als ze het toch niet mooi vinden. Maar er is zoveel moois, zelfs ik krijg niet alles gelezen wat me aanstaat. En ik lees toch zeker twee boeken per week.

Wat zijn de mooiste boeken je hebt gelezen?

De Pozzebokken van Bouke Jagt en Peter Vos ( helaas niet meer leverbaar) leerde me dat alles mogelijk is.
Levende bezems van Lisa Tetzner vond ik als kind beter dan Alleen op de wereld en is nog steeds een van mijn lievelingsvoorleesboeken
De treitertrends van Kees van Kooten, omdat dat het eerste grote-mensen-boek was dat ik ooit van mijn zakgeld kocht.
De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch. Ik herlees heel weinig, maar dit boek las ik drie keer en ik zou het graag weer eens doen.
Ik lees ook graag kookboeken. Ik heb er zelf dan ook heel erg veel. Ik zou niet zonder het boek van Julia Child De kunst van het koken willen en ook DeDikkeVanDam koester ik.

Hier vind je de website van De Koperen Tuin Je kunt Manda ook volgen op twitter.