Herinneringen van een oude vrouw

Otto de Kat – De langste nacht – Van Oorschot – 228 blz.

Bejaarde vrouwen krijgen momenteel veel aandacht van literaire schrijvers. Adriaan van Dis schreef Ik kom terug, Maarten ’t Hart kwam met Magdalena over de gekte van zijn moeder en er is een boek op komst van Arnon Grunberg over zíjn moeder. Alle drie vrouwen die echt hebben geleefd en dat kan niet worden gezegd van Emma de ruim negentig jaar oude hoofdpersoon in De langste nacht. Toch komt ze als personage net zo levensecht over als voornoemde vrouwen, evenals haar geschiedenis. De belangrijkste periode in haar leven beleefde ze in de Tweede Wereldoorlog toen ze in Duitsland woonde en getrouwd was met Carl. Hij was een uitzonderlijk man, want hij zat in het verzet en hielp mee aan het beramen van de aanslag op Hitler. Die medewerking moest hij met de dood bekopen.

Emma beleeft haar laatste nacht voor ze gaat sterven. Het is een doorwaakte nacht, waarin ze in flarden terugdenkt aan haar leven. Vele personages komen voorbij, waarbij haar tweede man Bruno een van de belangrijkste is. Sommige flarden zijn heel indringend en andere lieflijk, zoals de volgende.
“Schaatsen met Watse, haar jeugdvriend uit Leeuwarden, haar beschermer, de man die haar zo vaak had gewaarschuwd voor Naziland, waar niemand deugde en geen liefde kon duren. Schaatsen over de Friese meren, zwart ijs, ze kon de ijzers horen, een klank die zomaar tachtig jaar naklonk.”

Even blijft ze hangen bij het leven van Watse die ze in Berlijn al dood waande, maar die later toch nog bleek te leven. Dan keert ze weer terug naar het heden, naar de kamer in het huis waar ze haar laatste uren beleeft onder de hoede van een verpleegster. Intussen wacht ze op de komst van haar zoons Michaël en Thomas. Die aan het eind van het boek inderdaad komen. Zij zullen waken over haar papieren nalatenschap, de brieven die ze schreef en ontving van vele mensen die ze heeft gekend.

De Kat beschrijft het weloverwogen in een kalme stijl zonder veel omhaal, maar wel zo dat je aandacht gevangen blijft. Dat is wat er aan herinneringen overblijft, een grabbelton vol verhalen. Het geheugen selecteert op een vreemde manier, dat laat De Kat ons zien. Liefdesrelaties, een verstoorde vader-zoon verhouding(Emma’s zwager en zijn vader) en vele historische feiten die deze roman stutten. Een leven aan de zijlijn, zoals er vele zullen zijn en zijn geweest, maar met raakpunten aan grote gebeurtenissen. Een kalme, waardige vertelling die indruk maakt.

Pieter Feller

Comments are closed.