Honderd jaar opvoeden in Nederland
Een boterham met tevredenheid – Marga Schiet – Luitingh – Sijthoff – 366 blz.
Herinnert u het zich nog? Swingend met de hoelahoep om de taille en de heupen. Of hebt u hem nu ontdekt? Alleen toen, zestiger jaren, was het een rage, zoals er in de honderd jaar die het boek beschrijft vele zijn geweest. Sloeg de meester u wel eens met een Spaans rietje op de vingers, als hij vond dat u zich niet netjes genoeg had gedragen? (Mij wel!) Nu zou het een ophef van jewelste veroorzaken! Dat laat zien dat er in die honderd jaar veel veranderd is. Dat komt duidelijk tot uitdrukking in dit boek. Jongeren van nu zullen zich uiteraard sterk verbazen over hoe het er vroeger aan toe ging. Ouderen zullen herinneringen kunnen ophalen aan toen. Marga Schiet zegt zelf: ‘De combinatie van de verhalen van mijn oude moeder, mijn opleiding aan de faculteit Pedagogiek aan de UvA en mijn ervaringen met mijn ouders als kind en mijn kinderen als ouders, inspireerde mij tot het schrijven van een boek over de veranderingen in het contact en de band tussen ouders en kinderen in die bijna honderd jaar dat mijn moeder leefde.’
Marga Schiet heeft in Een boterham met tevredenheid voor een thematische indeling gekozen; thema’s die ook voorkwamen in eerdere boeken. Daar werd het leven van haar moeder, Joukje(Joke), naast gelegd. Toen bleek dat alle decennia van haar moeders leven met een thema samenhingen. Samen met haar redactrice Karin Noë is toen besloten de thema’s in die chronologische volgorde te herschikken. Over de inhoud van de thema’s ga ik niets vertellen; die moet u zelf maar lezen. Wel wat die thema’s zijn, zodat u een inhoudelijke indruk kunt krijgen: 1. Gezondheid; 2. Verschuivende overtuigingen; 3. Veiligheid in de eeuw van het kind; 4. Opvoedvisies in beweging; 5. Van regels naar overlegmodel; 6. Ontwikkeling en onderwijs; 7. Seksualiteit; 8. Wonen en woonomgeving;, 9. Hoogtijdagen; 10. Contact en afscheid. Een boterham met tevredenheid laat zien “op welke manier kinderen in de afgelopen 100 jaar werden opgevoed, maar ook wat ze aten, hoe ze speelden, hoe ze vakantie hielden en op welke manier er werd gefeest en gerouwd.”
In een persbericht stond dat dit een bladerboek genoemd kan worden. Ja, er kan natuurlijk in gebladerd worden, maar het boek is veel en veel meer. We krijgen alles te ‘zien’, van het kleinste detail in het gezin tot en met de regelgeving door de overheid en de daarbij betrokken (opvoed)deskundigen. Bij mijn weten bestaat er geen ander boek waarin dit alles zo compleet, tot zo dichtbij de lezer gebracht wordt. Uit elke zin blijkt de betrokkenheid van Marga Schiet.
Het boek is voorbeeldig opgebouwd. In de inleiding verantwoordt de auteur de werkwijze, bronnen enz. Daarna volgen de hoofdstukken, thema’s. Aan het einde volgen dan een dankwoord, de geraadpleegde bronnen en een illustratieverantwoording. Hier heb ik een kleine misser ontdekt. Niet vermeld is, dat de auteursfoto op de achterzijde is gemaakt door Nico Boink.
Het meest bijzondere heb ik tot het laatst bewaard: de persoonlijke herinneringen! De tekst van Marga Schiet wordt telkens onderbroken door persoonlijke ervaringen van diverse personen. Marga heeft ze in de loop der jaren opgetekend uit de mond van de mensen die het werkelijk beleefd hebben en wat ze ervan vinden. Een aantal van die ervaringen zijn van haar eigen moeder. Deze aantrekkelijke werkwijze zorgt ervoor, zoals ik al eerder opmerkte, dat alles wat met opvoeding te maken heeft direct bij de lezer binnenkomt. Groot compliment voor deze vindingrijkheid!
Ook Luitingh – Sijthoff verdient zo’n compliment voor de wijze van uitgeven. Het gebonden boek is uitgegeven in hardcover, zodat het ook bij veel erin bladeren en lezen in goede staat blijft. Op de omslag prijkt een foto van de kinderen Schiet. Met Marga in het midden (poppen op schoot). De bladspiegel is smal gehouden om plaats te bieden aan kleine illustraties en foto’s links of rechts van de tekst. Grotere foto’s krijgen extra ruimte. De persoonlijke herinneringen zijn cursief gedrukt en voorzien van een naam.
Ik kan iedereen aanraden dit boek te gaan lezen, jong of oud. Voor de eersten met verbazing over hoe het er toen aan toe ging; anderen misschien voor de “o, ja!”-uitroepen. Kortom een must!
Kees de Kievid
