IJsselpromotie

Langs de IJssel. Natuur en cultuur in de IJsselvallei – Kester Freriks – WalburgPers – 96 blz.

Een typisch Kester Freriks boek! Het past uitstekend in de reeks boeken waarin de natuur het belangrijkste onderwerp is. Een onderwerp dat we na 2008 steeds bij hem aantreffen – een enkele uitzondering daargelaten. In o.a. Stilte, ruimte, duisternis (2018) schrijft hij over opgedane indrukken tijdens wandelingen. Ook nu heeft hij er lustig op los gewandeld, in het vroege voorjaar van 2017. Een soort voorproefje van de IJsselbiënnale 2017 (de eerste), een kunstevenement langs de IJssel met de rivier als verbindende factor. Hij kreeg de vraag van Garrelt Verhoeven, directeur van Deventer verhaal. Zijn tocht voerde hem van het begin van de rivier bij Westervoort naar het IJsselmeer, waar de rivier in uitmondt.

Langs de IJssel moet niet gezien worden als wandelgids, hoewel de auteur heel veel aanduidingen geeft. Hij heeft er zelf diverse topografische kaarten voor gebruikt. Wel zou je met die kaarten erbij zelf zijn wandeling kunnen reconstrueren. Misschien een idee voor een nieuwe wandelroute: het Kester Frerikspad!

Het is zinloos voorbeelden te gaan geven van wat hij allemaal zien en beleeft. Ik beperk me daarom tot de hoofdlijnen. Freriks houdt niet de traditionele indeling van de IJssel (Opper IJssel, Midden IJssel, Beneden IJssel en IJsseldelta) aan, maar deelt het boek in etappes in. Naast de beschrijving van zijn wandeling heeft hij aandacht voor de cultuurhistorische zaken. Hij beschrijft een stukje geschiedenis van de oude Hanzesteden, Doesburg, Zutphen, Deventer, Zwolle en Kampen en het Hanzeverbond in verband met de rivier. De kunstwerken van de biënnale zullen nu niet meer allemaal aanwezig zijn, maar er komen ook nieuwe ter gelegenheid van volgende edities. Freriks beschrijft bruggen, veerponten, werken van ‘Ruimte voor de rivier’, vaarteken op de oever en in de rivier en zijn indrukken van stadjes en steden.
Is er iets interessants te melden dat niet direct aan de IJssel lig, ook dat hoort bij zijn verhaal. Naast dingen heeft hij het ook over mensen. Onderweg ontmoet hij er genoeg. Toch één voorbeeld: de stadsdichteres van Deventer, Johanneke ter Stege, van wie in dit boek een gedicht over de IJssel prijkt. Overigens had ik voorkeur gegeven voor een ander gedicht. Er moeten toch betere zijn!
Ook Freriks’ liefde voor de natuur komt ijzersterk in het boek naar voren. Hij beschrijft o.a. de kleinste uilensoort, de steenuil. Ook de landschappelijke indrukken zijn voorbeeldig te volgen, zoals de beschrijving van de kale vlakte die is ontstaan in de hoogwatergeul van Veessen-Wapenveld. Hij eindigt zijn tocht met de zuidelijke strekdam, waar de IJssel “onzichtbaar in het Ketelmeer vloeit”.

Als ik dit boek in een hokje zou moeten stoppen, zou ik in eerste instantie aan ‘literair impressionisme’ denken. Toch geeft dat dit boek misschien een ietwat negatieve klank. Immers het overmatige gebruik van bijvoeglijke naamwoorden zoals o.a. J.P. Thijsse in het Verkadealbum over de IJssel gebruikt (“…prachtige gave lichtgekleurde grindweggetjes lokken ons voortdurend westwaarts…”) ontbreekt gelukkig in het taalgebruik van Freriks. Toch begrijp ik door zijn woorden uitstekend zijn gevoelens, die hij trefzeker op de lezer weet over te brengen. Ik zie hem wandelen, ik zie die prachtige rivierfronten van stadjes voor mijn ogen. Behalve dat hij bestaande paden gebruikt, struint hij ook over onbekende voetsporen. Dat noem ik beeldend taalgebruik. Een genot om te lezen!

Kester Freriks is een literaire duizendpoot. Hij beoefent alle genres: romans, verhalen gedichten, toneel, brieven, essays, biografieën, reportages, vertalingen. De laatste 10 jaar schrijft hij voornamelijk over de natuur, beginnend met een boek over de valk (2008). Zijn boek Vogels kijken werd enthousiast ontvangen. Zijn thematiek, nergens thuis zijn, is in veel boeken te herkennen. In zijn natuurboeken is dat thema iets aangepast: hij is op een zoekt naar iets wat verloren is gegaan met als doel het terug te vinden.

WalburgPers heeft een uitstekend boekje uitgegeven, een paperback met flappen waarop (in twee delen) een kaart van het beschreven gebied prijkt. Het boek is rijkelijk voorzien van afbeeldingen in kleur. Twee opmerkingen: 1. Ik vind het lettertype niet prettig, iets te dun. 2. Gezien de ondertitel had ik wat meer beeldmateriaal willen zien van de natuur. Nu zijn het voornamelijk ‘historische plaatjes’.

Kees de Kievid