Interview met Hassnae Bouazza

Hassnae Bouazza (1973) is journalist , columnist en programmamaker. Op haar vierde is zij vanuit Marokko naar Nederland gekomen, na de middelbare school studeerde zij Engelse taal- en letterkunde en volgde zij een jaar Franse literatuur aan de Universiteit van Utrecht. Tegenwoordig publiceert zij regelmatig in onder meer Vrij Nederland, NRC Handelsblad en De Volkskrant en is zij een graag geziene gast bij aan de tafel bij Pauw & Witteman. Met Arabieren kijken hoopt zij het scheve beeld dat, over het algemeen, heerst in Nederland over de Arabische wereld te kunnen bijstellen.

Is het echt zo slecht gesteld met het beeld dat wij hier in Nederland hebben van de Arabische wereld?

Ja, het staat er hier redelijk dramatisch voor. Het beeld dat veel mensen hebben van de Arabische wereld strookt gewoon niet met de werkelijkheid. Mensen denken gelijk aan vlaggenverbranders en extremistische imams.

Hoe komt dat?

In de eerste plaats spelen de media daar een grote rol in. Het beeld dat zij schetsen is eenzijdig. De incidenten worden in beeld gebracht, maar van de dialoog die het teweegbrengt wordt vervolgens geen verslag gedaan. Daar kun je als medium natuurlijk wat aan doen, dat is een kwestie van redactionele keuze. Kijk bijvoorbeeld naar een land als de Verenigde Staten: wanneer daar sprake is van een Highschool bloedbad, dan wordt niet alleen het incident zelf naar buiten gebracht, maar dan wordt er ook aandacht besteedt aan de discussie die het vervolgens aanzwengelt over de wapenwet daar. Die nuance ontbreekt bij de berichtgeving over Arabische landen. Als kijker krijg je wel het incident te zien, maar niet het debat. En mocht je toch willen nuanceren dan krijg je te horen dat je bagatelliseert en een moslimextremist bent.

Kan Arabieren kijken die nuance in het debat zijn?

Dat hoop ik natuurlijk wel. Vanuit mijn nabije omgeving hoor ik wel dat mensen verrast zijn door het boek, of dat ze kennis hebben genomen van iets waar ze nog geen weet van hadden. Aan de andere kant is het voor mensen die bekend zijn met de regio allemaal heel erg herkenbaar en daardoor ontzettend leuk. Maar ik ben natuurlijk ook realistisch. De afgelopen jaren heb ik mij ontzettend geërgerd aan de foutief geschetste beelden en bekrompenheid. Af en toe heb je er ook gewoon geen zin meer in, je wordt er moedeloos van om steeds weer hetzelfde en steeds weer hetzelfde te horen. Dit boek zal natuurlijk niet alles plotseling doen veranderen. Als je wilt dat er dingen veranderen, dan moet je bij jezelf beginnen.

Zijn we er, ten opzichte van twintig of dertig jaar geleden, dan op vooruit of op achteruit gegaan?

We zijn ontzettend achteruitgegaan en wat dat betreft ben ik ook echt niet optimistisch. Als je als Arabier eens een tegengeluid laat horen dan wordt je meteen aangevallen en weggezet. Ten opzichte van twintig of dertig jaar geleden is het zó ontzettend doorgeslagen. Dat is natuurlijk niet alleen de schuld van de pers, fundamentalisten maken het beeld natuurlijk net zo goed scheef. Maar de pers moet deze groep ook weer niet zo belangrijk maken, uiteindelijk gaat het namelijk om een kleine groep die het voor de rest verpest. Helaas is het alleen wel een heel mondige groep. Daarom vind ik het voor mezelf ook zo belangrijk om een ander geluid te laten horen.

Wat je gedaan hebt in het boek is mensen een kijkje geven in de wereld van de ‘gewone’ Arabier, aan de hand van films, televisieprogramma’s, soaps en muziek. Was het voor jou al meteen duidelijk dat je het verhaal op deze manier wilde vertellen?

Ja, meteen. Ik had er natuurlijk voor kunnen kiezen om in de geschiedenisboeken te duiken en met allemaal droge informatie te komen en met cijfertjes, maar dat sprak me niet aan. Wat ik heb geprobeerd is om de lezer als het ware aan te laten schuiven aan de Arabische keukentafel en de echte, menselijke kant van Arabieren te laten zien. De werkelijkheid is dat miljoenen Arabieren genieten van soaps, films en de Arabische versie van The Voice. Dat zijn allemaal mensen die niet met een brandende vlag staan te zwaaien, dat zijn gewoon mensen die heel gewone dingen doen en willen ontspannen in hun vrije tijd.

Maar is het ook mogelijk om een bevolking te schetsen aan de hand hiervan? Is het representatief?

Absoluut. Ik heb nu een paar keer gehoord dat mensen vinden dat er nogal veel namen van artiesten langskomen in het boek, maar dat heb ik ook bewust gedaan. In de eerste plaats, omdat er gewoon heel veel grote artiesten en sterren in de Arabische wereld zijn, maar in de tweede plaats – vooral – om te schetsen hoe breed het draagvlak is en om te laten zien dat deze artiesten dus ook echt representatief zijn. Daarnaast zijn artiesten ook echt mensen die voorlopen op de rest. Ze hebben een voorbeeldfunctie en zijn ook in staat om het taboe te doorbreken. Kortom, als een artiest iets vindt, dan kun je gerust stellen dat er dus een zekere acceptatie voor is. Veel mensen volgen de sterren in hun meningen en opvattingen, dus door de openheid van een artiest worden anderen ook opener.

En er zit ook flink wat humor in het boek.

Ja, er valt natuurlijk ook genoeg te lachen. Hopelijk zal dit de lezer een meer menselijk beeld geven van de Arabische wereld. Veel andere verhalen en artikelen schetsen de Arabische wereld als één monolithisch blok, waarbinnen alle Arabieren op dezelfde manier zouden denken. Dat is natuurlijk niet zo, er is een ontzettend grote diversiteit. En wat ik met dit boek geprobeerd heb, is de lezer mee te nemen en neer te zetten aan die Arabische keukentafel of op die Arabische bank, zodat er genoten kan worden van alle persoonlijke en menselijke verhalen. De Nederlandse maatschappij zou er veel gezonder op worden als er meer ruimte komt voor zulk soort verhalen.
Wat dat betreft kan ik alleen maar hopen dat er meer mensen opstaan die voor een andere kijk kunnen zorgen, een alternatieve kijk.

Dit interview is afgenomen door Robert Feller