Interview met Sarah Morton

Sarah Morton(1987) komt uit een gewoon gezin, vader, moeder en een vier jaar jonger broertje. Haar vader werkte bij een grafisch bedrijf en haar moeder was boekhouder. Haar ouders gingen scheiden toen zij acht jaar was. Hoewel haar ouders het prima met haar redden, oefende de omgeving druk om Sarah te laten onderzoeken vanwege haar ‘afwijkende’ gedrag. Toen ze zes jaar was, werd ze gediagnosticeerd als autistisch. Op haar twaalfde belandde ze in het speciaal onderwijs. Dat was voor haar een traumatiserende tijd. Er werd toen vastgesteld dat ze nooit zelfstandig zou kunnen functioneren.

Een begeleidster die haar mogelijkheden wel erkende, bood haar weer toekomstperspectief. Vanaf haar zeventiende is ze gaan schrijven. Inmiddels woont ze zelfstandig, heeft een vriend, werkt bij een zorgboerderij en geeft lezingen. Ze heeft ze al een aantal titels op haar naam staan zoals Afwijkend en toch zo gewoon en het tweedelige Collision , Wat niet verteld is, over kinderen in de baarmoeder, in het gezin en in de maatschappij. Haar nieuwste boeken zijn de thrillers Ziek van angst en De Duisternis voorbij.

Je naam klinkt Engels. Heb je een Engelse vader en ben je tweetalig opgevoed?

Nou, het ligt heel anders: Sarah Morton is mijn auteursnaam. Voor mijn gevoel hoort het inmiddels net zo goed bij mij als mijn officiële naam. De Engelse taal krijg ik vooral mee via de muziek die mijn ouders draaiden.

In je eerste boeken, die non-fictie zijn, gaat het over je jeugd en je autisme. Ben je voor je gevoel, nu klaar met dat onderwerp?

Klaar ben ik er geloof ik nooit mee. Kinderen krijgen op steeds jongere leeftijd een stempel, zonder dat iemand naar de oorzaak kijkt van hun gedrag. Een instabiele thuissituatie, een snelle, ongezonde hap en een onnatuurlijk en kindonvriendelijk klimaat op school, dit alles heeft invloed op het functioneren van een kind en hoe het gedijt.
Mijn non-fictieboeken zijn ook bedoeld om kinderen een stem te geven.
Met mijn verhaal hoop ik te laten zien dat het anders kan en help ik ouders om de uitingen en behoeften van hun kinderen te (h)erkennen en begrijpen. Wanneer je iemand helemaal accepteert zoals hij is, in plaats van een bepaalde eigenschap een stoornis te noemen, wordt ook het levenspad mooier, lichter en waardevoller.
Met boeken wil ik me nu ook richten op andere zaken die mij boeien. Mijn levensverhaal heb ik verteld, alsook wat ik heb meegemaakt op het speciale onderwijs.

Je begon pas laat interesse te tonen in boeken. Welke boeken spraken je aan toen je echt begon te lezen?

Dat zal er wel mee te maken hebben dat er weinig interessante boeken zijn voor jonge kinderen. (Tenminste, dat was mijn ervaring.) Het richt zich meer op het leren van woordjes en zinnen en het benoemen van voorwerpen of handelingen dan dat het aansluit bij de belevingswereld van kinderen.
Boeken voor oudere kinderen bevatten vaker een echt verhaal, zoals Gevangen in de Witte Cirkel, over kinderen die op valse gronden bij hun ouders weggehaald zijn en tegen hun wil binnen een sektarische gemeenschap wonen. Als er een jongetje bijkomt, dat almaar huilt om zijn moeder, kunnen ze het niet meer aanzien en besluiten ze weg te lopen. Heel natuurlijk geschreven, de personages zijn levensecht en gaan deel uitmaken van je leven. Het neemt je mee in een andere wereld, een ander leven. Vanaf zestien jaar las ik het liefst boeken voor volwassenen, vooral toen ik Stephen King had ontdekt.

Welke schrijvers zijn nu je grote voorbeelden?

Zowel fictie als non-fictie. Stephen King, Carlos Ruiz Zafon (De schaduw van de wind). George Orwell (1984), Flora Rheta Schreiber (Sybil), Tatiana de Rosnay (Haar naam was Sarah), Annejet van der Zijl (Sonny Boy) en Khaled Hosseini (De Vliegeraar).
Dat zijn voorbeelden uit een bijna onuitputtelijke lijst. Ieder boek dat de wereld betekenis geeft en je meeneemt, kan voor mij een inspiratiebron en een voorbeeld zijn.
Ik lees ook veel boeken om mijn eigen schrijfstijl aan te scherpen, maar vooral om andere werkelijkheden te ervaren en buiten mijn vertrouwde kaders te treden.

Is er een persoon die je scripts als eerste leest?

Meestal mijn vader, hij leest als het ware mee. Hoewel hij geen redacteur is, heeft hij als lezer een goede kijk. Suggesties en aanmerkingen neem ik bijna altijd mee in het werk.

Ziek van angst is je eerste boek dat helemaal op fantasie is gebaseerd. Was het moeilijk om te schrijven?

Het plot was niet moeilijk om te bedenken. Het hing al in de lucht en moest alleen nog geschreven worden. Het verhaal bleef groeien als een kindje in de baarmoeder en er kwamen details bij. Hoewel het fictie is, zijn veel gebeurtenissen ook gebaseerd op mijn eigen ervaringen en wat ik om me heen heb gezien. Soms liep ik tegen praktische problemen aan in het verhaal. Daar kwam altijd wel een oplossing voor. Soms ging het schrijven bijna vanzelf, soms was het ploeteren. Hoe helderder ik voor ogen had wat ik aan het papier wilde toevertrouwen, hoe soepeler het over het algemeen ging.

Waarom heb je gekozen voor zulke jonge hoofdpersonen? (Conner 12 en Megan 5 jaar)

Ik voel veel affiniteit met kinderen en heb ook meer toegang tot hun belevingswereld dan de meeste volwassenen. Toen ik het schreef was ik zelf nog vrij jong. Daarnaast zie ik het verhaal zelf door de ogen van een kind. Het psychologie en het vertelperspectief ervaar ik vanuit de beleving van een jongere. Opgroeiende mensen boeien mij zeer. Kinderen zijn over het algemeen vindingrijker, moediger en veerkrachtiger dan volwassenen. Ze zijn nog niet zo vastgeroest.

Je schetst een beeld van de toekomst, maar koppelt het terug naar de Tweede Wereldoorlog en naar de maatschappelijke problemen van vandaag. Hoe en waar heb je inspiratie opgedaan voor dit verhaal? Waarom heb je gekozen voor zo’n onderwerp?

Op het speciaal onderwijs viel de enige volwassene die ik vertrouwde weg door een zware depressie of burn-out, waardoor ik haar uit het oog verloor. Door die tragische periode ging ik nadenken over welke duistere krachten iemand geestelijk kapot kunnen maken. Dit is ook een belangrijk thema binnen Ziek van angst: verscheuring, verlies, proberen bij elkaar te blijven als bepaalde machten en energieën jullie band proberen door te snijden. Op mijn school was geweld, angst en intimidatie de gewoonste zaak van de wereld. Veel uit het boek is gebaseerd op eigen ervaringen.
Het idee ontstond voor Ziek van angst naar aanleiding van een spookachtige, duistere Soundscape die me aan zwarte wolken deed denken. Verder moest er een organisatie achter zitten. De werkwijze uit de Tweede Wereldoorlog is een ‘dankbare’ informatiebron om een totalitair systeem te schetsen. Ook in het laatste deel van Harry Potter zie ik daar veel in terug. Het verraad, niemand is te vertrouwen, mensen kunnen om hun afkomst worden vervolgd. Door het zaaien van angst, verdeeldheid en geweld sluiten mensen zich aan bij het regime. Ook in echt bestaande situatie zie je zulke mechanismes nog terug. Toch bevat Ziek van angst ook hoop; liefde kan veel helen en is ook een kracht, samenwerken maakt sterk, angst overwinnen maakt sterk en mensen kunnen de ergste verschrikkingen te boven komen. Dat het zich in de toekomst afspeelt, was vooral praktisch; zo zat ik niet vast aan de censuur van het heden.

In Ziek van Angst hebben twee personages bovennatuurlijke krachten. Megan maakt in trance voorspellende tekeningen en Alan voelt aan waar bekenden zich bevinden. Heb je zelf ervaring met dergelijke zaken?

Ik ken een paar mensen die een voorvoelende gave hebben of veel opmerken waar anderen aan voorbij gaan. Verhalen over het voorvoelen van dramatische gebeurtenissen hebben mij ook geraakt. Sarah Connor uit Terminator 2 kreeg dromen of visioenen over het einde van de wereld.

In de recensies die ik over Ziek van angst las, kwam steeds weer terug dat er nogal wat fouten in het boek stonden. Kun je uitleggen hoe dat komt?

Ziek van angst heb ik uitgegeven via een vriend; Iwanjka. Met de uitgeverij van Afwijkend en toch zo gewoon, ging het niet goed, dus bleef het manuscript van Ziek van angst liggen. Erg jammer, want bij Afwijkend en toch zo gewoon ben ik fijn begeleid. De man had een duidelijk beeld van wat er aan verbeterd kon worden, maar zag ook de kwaliteiten en liet het boek in zijn waarde. Ik moest helaas een andere oplossing zoeken. Een vriend van mij had zijn eigen boek uit gebracht en was bezig een boekbedrijfje op te starten. In die tijd was ons netwerk nog krap en kenden we weinig mensen die goed teksten konden nakijken en daar ook tijd voor hadden. Het was nog improviseren. Verder was ik ook zo enthousiast over het boek, dat ik het beschikbaar wilde stellen voor het publiek. Ik was ongeduldig en naïef. De fouten had ik onderschat. Een soort leesblindheid voor mijn eigen tekst. Ik zat zo in het verhaal dat ik niet alle fouten opmerkte.

Een boek vol fouten en onduidelijkheden verkoopt niet zo gemakkelijk. Wat ga je doen om dat in de toekomst te voorkomen?

In die woorden stond het niet in de recensie, wel geef ik toe dat er spelfoutjes en slordigheidjes instaan die niet nodig waren. Dat is zonde natuurlijk. Voordat De duisternis voorbij uitkwam, waren er genoeg mensen die de tekst grondig wilden lezen en zo foutloos mogelijk konden maken. Iwanjka en ik hebben ons ook ingezet om het boekbedrijf te professionaliseren. Ook bij volgende boeken zal ik zorgen dat de tekst helemaal in orde is. Ik denk zo: fouten maken is menselijk, perfectie is goddelijk. Wees goddelijk.

Kun je meer vertellen over het vervolg op Ziek van Angst, De Duisternis Voorbij?

Hoewel De duisternis voorbij aansluit op Ziek van angst, kunnen ze los van elkaar worden gelezen. In Ziek van angst probeerde generaal Whispers – de leider van het WPC – een speciale band met Connor aan te gaan. De duisternis voorbij speelt zich vijf jaar later af. Al die tijd hebben Connor en de anderen niets van de generaal vernomen. Voorzichtig lacht het leven hen weer toe. Connor is opgenomen in het Verzet. Whispers blijkt hen echter nog lang niet vergeten te zijn. Door de verzetsleider Finn te gijzelen, hoopt hij Connor in de val te laten lopen en hem alsnog voor zich te winnen. Connor raakt verstrikt in een web van chantage. Ook om andere mensen die veel voor hem betekenen, sluit het net zich. Langzaamaan komt Connor er ook achter waar het het WPC echt om te doen is. Een psychologische thriller over liefde, moed en vriendschap in een sprankelende maar bedreigde wereld.

Hier kun je vertellen wat je nog kwijt wilt.

Behalve drie romans over mijn eigen leven en twee thrillers, heb ik ook een boek geschreven over wat er in de wereld aan de hand is, vooral wat betreft opvoeding en kinderverzorging. Ook wijs ik op uitwegen, hoe het anders zou kunnen en hoe er liefde, plezier en harmonie in gezinnen kan komen.

Wat je niet verteld is… is bedoeld om kinderen een stem te geven, opdat zij onbelemmerd, gelukkig en natuurlijk kunnen opgroeien. Het gaat over wat kinderen meemaken in de baarmoeder, in het gezin en in de maatschappij. Over de invloed van de kindertijd op iemands leven en op de samenleving. Waarom mensen worden zoals ze worden. Over opvoedkundige dogma’s, over stress, haast en kramp. Wat alledaagse momenten, zoals in de buggy, voor invloed hebben op een kind. De rol van deskundigen en wat een meer zinnige manier zou zijn om mensen te helpen.

Vragen zijn gesteld door Felice Beekhuis en Pieter Feller