Interview met schrijver Willem Bosch

Willem Bosch (1986), studeerde aan de filmacademie en is scenarioschrijver van o.a. de BNN-serie Feuten, Van God los – waarvan de aflevering Spookbeeld genomineerd werd voor een Gouden Kalf – en de bioscoopfilm Bellicher: Cel, het vervolg op de televisieserie Bellicher – De macht van meneer Miller. Op zwart is zijn debuutroman. De filmrechten zijn onlangs verkocht aan producent Pupkin, die o.a. de films Doodslag, Loft, Bellicher: Cel produceerde.

Pas zesentwintig en nu al zoveel succes. Wilde je van kinds af aan al schrijver worden en las je veel? Of had je iets heel anders voor ogen?

Het zat er in ieder geval vroeg in. Zoals wel meer kinderen wilde ik op een zeker moment spits van Ajax worden. En ik heb een basisschoolschrift waarin ik schrijf dat ik sloper wil worden, een enorme sloopkogel erbij getekend om misverstanden te voorkomen. Maar schrijven is altijd gebleven. Ik kom uit een alpha-gezin en las als kind al veel. De classics, eigenlijk, zoals Pluk, de boeken van Roald Dahl en De kleine kapitein.
Als puber las ik boeken die ik helemaal niet begreep, nog steeds niet trouwens. Dan liep ik op mijn vijftiende met Ulysses onder mijn arm over het schoolplein in de hoop dat iedereen zag hoe slim ik was. Mijn liefde voor film is wat later gekomen. Film zag ik nooit echt als iets waar je je beroep van kon maken. Films werden gemaakt in Amerika, zeker de films die ik keek.
Toen ik zo langzamerhand een opleiding moest gaan kiezen wist ik wel dat het creatief moest zijn. Ik heb even nog gedacht aan de toneelacademie, filmwetenschappen, in het buitenland studeren. Maar uiteindelijk ben ik naar een open dag van de filmacademie gegaan. Een van de docenten vertelde hoe een film gemaakt werd, hoe een schrijver aan het begin staat van een enorme productie, en eigenlijk het belangrijkste is van iedereen. Daar had ik wel oren naar. Ik deed meteen aanmelding en werd wonderwel aangenomen.

Hoe komt het dat je zo snel als scenarioschrijver bekend bent geworden?

Ik was erg jong toen ik werd aangenomen op de filmacademie; zeventien jaar. Daar komt een hoop geluk bij kijken. De filmacademie zocht naar een gevarieerd jaar. Daar zaten een paar oudere studenten bij en een paar jongere. Ik was een van die jonkies.
Op de filmacademie leer je ook wat je opties zijn in het werkveld. Eigenlijk is het een klassieke keuze: Of je eigen projecten maken, artistiek, zonder compromissen, voor weinig geld en met weinig middelen. Of je gaat voor groter publiek werken. Televisie schrijven, bioscoopfilms. Werken voor opdrachtgevers met een duidelijke opdracht. Ik koos dat laatste, wat altijd meer bij me paste. Ook op de filmacademie keek ik meer James Bond dan Nouvelle Vague.
Uiteindelijk zijn er niet zo gek veel scenarioschrijvers in Nederland. De spoeling is dun, maar de concurrentie niet gek groot. Het is hopen op een kleine doorbraak en dan hoor je er al vrij snel bij. Feuten was voor mij die doorbraak. Hoewel het eerste seizoen niet eens heel goed bekeken werd, vonden we een trouwe schare kijkers. Genoeg om een tweede seizoen te bestellen.

In Op Zwart stopt de aarde met draaien. Waar heb je dat idee vandaan?

Dit idee heeft een origin story. Ik weet nog waar en hoe en waarom ik het bedacht heb. Dit verhaal heb ik bij alle interviews over dit boek verteld en gaat ongeveer zo:
Ik stond onder de krakkemikkige douche in de ijskoude badkamer van mijn –inmiddels- ex-vriendin. Ik had een afspraak die ochtend en was me aan het haasten, tot ik me realiseerde dat het buiten nog donker was. Ik was vergeten dat de klok die nacht een uur verzet was en dat ik me aan het haasten was om niks. Onder die ijskoude douche bedacht ik me hoe lang het op een ochtend donker zou moeten blijven voordat mensen in paniek zouden raken. Een uur? Twee uur? Zouden mensen überhaupt wel in paniek raken? Toen bedacht ik het basisidee. De wereld stopt met draaien, en de Nederlander gaat gewoon door alsof er niks aan de hand is.
Full disclosure: ik heb bovenstaand verhaal al zo vaak verteld dat ik niet eens meer helemaal zeker weet of het wel echt precies zo gegaan is. Maar het dekt de lading en er zit functioneel naakt in dus ik hou het daarbij.

Ben je het met me eens als ik Op Zwart onder Science Fiction schaar?

Lastig. Je mag het noemen zoals je wilt, en ik vind het niet erg als het zo genoemd wordt. Maar misschien denk ik bij dat genre meer aan vliegende auto’s en androids. Science Fiction gaat voor mij toch altijd over vooruitgang, een toekomst met wonderlijke apparaten en, om één of andere reden, ruimtevaart.
Zelf noem ik het High Concept. Misschien is dat niet een vergelijkbaar genre maar de term bevalt me. Een absurd idee tot in het extreme doorvoeren. Normale mensen die iets magisch meemaken en daar als normale mensen mee moeten omgaan. Children of men is zo’n concept. Of nog beter: Groundhog Day, een geniaal scenario.

Lees je zelf graag SF? Wat of wie inspireert je?

Absoluut. Phillip K. Dick. Richard Matheson. Asimov. Larger than life, het liefst. Echte, herkenbare personages in krankzinnige avonturen.

In het dankwoord noem je iemand die waardevolle research gepleegd heeft. Is dat wetenschappelijke research geweest over de gevolgen voor de planeet als die gestopt is met draaien?

Nina, de vriendin die wordt bedankt, is arts. Zij heeft me vooral geholpen met de medische aspecten. De effecten van duisternis op een mensenlichaam.
Juist achter de gevolgen van een aarde die daadwerkelijk stopt met draaien zit weinig research. Hoe zou dat ook moeten? Ik heb in het boek ook geprobeerd daar niet al te veel woorden aan vuil te maken. Het gebeurt nou eenmaal, de wereld staat stil, deal with it. Als je gaat proberen uit te leggen waarom en hoe de wereld stopt met draaien stuit je vanzelf op een torenhoge berg logische bezwaren. Dan kun je beter niks uitleggen.

De filmrechten voor Op Zwart zijn al verkocht. Nu hoor ik dat heel veel tegenwoordig van jonge schrijvers, zoals van bijvoorbeeld Hanna Bervoets en Özcan Akyol. Ik neem niet aan dat die filmplannen ook allemaal doorgaan. Hoe groot schat jij de kans in dat je boek daadwerkelijk verfilmd wordt? Wie zou je ideale hoofdrolspeler zijn?

Ik kan die kans niet echt in procenten uitdrukken. Opties op boeken worden vaak gekocht inderdaad, en even vaak komen ze op een plank terecht. Ik heb hierin het voordeel dat ik weet hoe de mechanismen werken in de filmindustrie. Er is een regisseur aan verbonden waarmee de goed aangeschreven producent, Pupkin film, moeiteloos de financiering kan rond krijgen.
Daarnaast ben ik zelf verbonden aan het scenario. Een verfilmbaar script is de eerste stap richting een verfilming en die positie is dus al bezet.
Natuurlijk kan het altijd nog mis gaan. In de financiering, in de productie. Het is pas zeker dat een film er komt als je de aftiteling ziet tijdens de première.
Maar de kans dat het er komt is er zeker en die is vrij groot.

Hoe zou je jouw stijl van schrijven voor Op Zwart willen omschrijven?

Zakelijk? Ik schrijf graag naar de punt toe, om twee redenen. Allereerst is mijn eerste liefde het verhaal. Plot, scènes, ontwikkeling. Ik vind dat vorm in dienst moet staan van de inhoud, in plaats van andersom. Een sobere, onopvallende stijl past volgens mij ook beter bij het onderwerp. Droog, een tikje cynisch, staccato. De tweede reden is mijn zelfvertrouwen als debutant. Je moet van goede huize komen om je lezer van de stoel te blazen met je beheersing van de Nederlandse taal. Zo lang ik niet de precieze werking van een puntkomma in mijn voordeel kan gebruiken gebruik ik hem liever niet.

Ben je van plan om meerdere boeken te gaan schrijven? Zo ja, heb je al plannen voor een volgend boek?

Jazeker. Ik ben net begonnen aan een tweede boek. Dat wil zeggen: er is een idee, meer niet eigenlijk. Nu volgt een aantal weken pitchen in de kroeg aan willekeurige mensen. Bang zijn dat het niks wordt. Alles weggooien. Opnieuw beginnen. En dan toch weer verder, hoop ik. Ik ben in ieder geval op weg.

Welke schrijvers zijn je voorbeelden?

Ik lees veel Engels. Mijn grootste voorbeeld is zonder twijfel Chuck Palahniuk, die ik ooit heel kort ontmoet heb. Hij heeft de repetitieve stijl van veel van zijn Amerikaanse tijdgenoten, en is tegelijkertijd van het grootse gebaar. Dik plot, krankzinnige arena’s en bijtend actuele satire. Ik ken eigenlijk geen schrijver die in de buurt komt van zijn boeken. Verder lees ik veel Neil Gaiman, Terry Pratchet, Richard Matheson.

Wat vind je leuk aan schrijven en wat minder?

Ik zou niet meteen zeggen dat ik schrijven, of liever letterlijk typen, nou zo leuk vind. Hoewel de bevrediging van tien volle pagina’s wel bijna ongeëvenaard is. Het bedenken, alle kanten nog op kunnen, vind ik eigenlijk het leukst. Het daadwerkelijke opschrijven zou ik met liefde uitbesteden als het zou kunnen.

Je hebt nog weinig ervaring met het krijgen van recensies. Sommige schrijvers kunnen totaal uit het lood worden geslagen door een slechte recensie. Laat je iemand anders de recensies eerst lezen of denk je dat je bestand bent tegen kritiek?

Ik heb natuurlijk al wel wat ervaring met recensies als scenarioschrijver, zowel met goede als slechte. Mijn ervaring is dat de slechte recensies aanvankelijk zwaarder wegen dan de goede. Maar in de loop van de tijd draait het om. Na een paar maanden heb je de goede recensies nog steeds, uitgeknipt en wel, in je plakboek zitten en vergeet je de slechte gaandeweg. Ik ben bestand tegen kritiek als het kritiek is op iets waar ik achter sta. Als scenarioschrijver moet je soms compromissen maken waaruit een resultaat komt waar je zelf ook niet helemaal zeker over bent. Dan is kritiek moeilijker te verteren omdat je bij een slechte recensie wat sneller geneigd bent te denken: ja, daar zit iets in. Het is ook allemaal kut. Je moet sterk in je schoenen blijven staan als je kritiek krijgt en dat kan alleen als je helemaal gelooft in je werk.

Welk boek bewonder je zo dat je ze aan onze lezers wilt aanbevelen?

Survivor, van Chuck Palahniuk. Originele ideeën, bloedstollende stijl. Een moderne nachtmerrie die varieert tussen ontroerend en absurd. Geweldig boek.

Vragen: Annette Jongen en Pieter Feller