Kindermisbruik versus enorme overlevingskracht
Lief wezen – Wieke Hart & Rita Sterkeboer – Just Publishers – 318 blz.
Rita groeit op aan de Amsterdamse Wallen in de roerige jaren vijftig en zestig. Haar moeder is prostituee. Ze mishandelt het meisje en verhuurt haar aan ‘dure meneren’, waaronder bekende sportlieden. ’s Nachts schudde haar moeder Rita wakker.
‘Er is iemand voor je. Trek je mooie jurk aan. Lief wezen, hoor!’, riep ze nog aan de andere kant van de deur.
Een jaar geleden recenseerde ik het eerste boek van Wieke Hart Strafkind – Gevangen bij de nonnen dat zij samen met Maria Genova schreef. Met Strafkind legden Hart en Genova een mensonterende geschiedenis bloot uit een groot deel van de katholieke kinder- en jeugdopvang die helaas tot 1972 heeft geduurd.
Eén van de kinderen die daarin voorkwam was Rita Sterkeboer met wie Wieke Hart nu haar tweede boek Lief wezen heeft geschreven. Ook Lief wezen vertelt een schokkend en dramatisch verhaal over een jong meisje dat door haar eigen moeder zwaar mishandeld wordt en daarnaast als kindhoer wordt aangeboden. Alsof dat nog niet erg genoeg is lezen we wederom hoe nonnen in kindertehuizen met kinderen omgaan, maar we lezen ook over de enorme overlevingskracht van Rita, haar liefde voor zelfs de agressiefste dieren (die bij haar als lammetjes zijn) en haar niet klein te krijgen positivisme.
Rita werd 75 jaar geleden geboren als dochter van een Canadese bevrijdingssoldaat en haar moeder Henny die toen al af en toe als prostituee werkte. De Canadees keerde terug naar Canada en Henny trouwde met de simpele goedzak Piet die van Rita hield alsof het zijn eigen kind was, maar die absoluut niet tegen Henny was opgewassen. Hoewel hij niet meer bij het gezin woonde, bleef hij wel getrouwd met Rita’s moeder. Henny had graag zangeres willen worden, maar door de geboorte van Rita moest ze daarvan af zien, iets wat ze haar dochter haar hele leven zou kwalijk nemen.
Daarnaast deden Rita’s ogen haar blijkbaar steeds terugdenken aan de Canadees en ook daarvoor moest Rita boeten, bijvoorbeeld door haar in te zetten bij ‘dure meneren’ waarvoor ze haar enige mooie jurk moest aantrekken. De beschrijving van de eerste keer is zonder vals sentiment neergezet en grijpt de lezer bij de keel. Ondertussen heeft Henny de ene na de andere ‘oom’ op visite en zwangerschappen blijven dan ook niet uit. Van Rita werd verwacht dat ze met de kleintjes op straat verbleef wanneer moeder met de oom in huis was en wanneer moeder gekapt en mooi gekleed op weg ging naar een oom, was het ook Rita aan wie de zorg werd overgelaten, zonder dat er ook maar iets te eten in huis was. Bedelen bij de hotdogkraam gebeurde vaker wel dan niet.
De vergevingsgezindheid van een mishandeld kind is onvoorstelbaar groot.
Henny hing over de reling en zwaaide naar de kinderen met een brede lach. ‘Dag schatje, tot straks!’
Een golf van warmte joeg door Rita heen. ‘Dag mama! Dag lieve mama!’
Vergeten zijn de mishandelingen, het urenlang op straat moeten doorbrengen wanneer er weer een ‘oom’ bij mama was om nog maar te zwijgen over de ‘dure meneren’.
Zo af en toe is er sprake van een voogdes die zich om Rita zou (moeten) bekommeren, maar dat heeft haar nooit geholpen. Sterker nog, wanneer Rita uit huis geplaatst werd bij de nonnen werd ze niet alleen mensonterend betast en ‘schoongemaakt’, daarnaast werd ze dagelijks urenlang ingezet als goedkope arbeidskracht. Omdat zij moest boeten voor de fouten van haar moeder, omdat ze ‘vies’ was, mocht ze alleen maar boete doen op bijvoorbeeld het naaiatelier waar de naalden regelmatig door haar vingers gingen en wanneer er dan bloed op de stof kwam, was dat weer een reden voor straf.
Keer op keer weet Henny de hulpverlenende instanties om de tuin te leiden en haar dochter terug te halen uit de tehuizen, omdat haar zogenaamde tumor weer opspeelde of omdat ze haar oudste dochter zo miste en zo nodig had. Ja, om het gezin draaiende te houden en vooral omdat Rita kon ‘lief wezen’, dat leverde geld op.
Ook in Lief wezen is er sprake van misbruik van een machtsverhouding, niet alleen door de moeder (van wie Rita ondanks alles nog iets liefs hoopt te horen), maar ook hier weer door mannen en vrouwen die zich in dienst stellen van de Heer.
Het levensverhaal van Rita is vaak afgrijselijk, hartverscheurend en schokkend. Sommige stukken zijn niet met droge ogen te lezen, hebben nog dagenlang rondgespookt in mijn hoofd. En toch…
Wat nu nog steeds in mijn hoofd zit en wat er niet meer uit zal gaan is het enorme respect dat ik heb voor een vrouw als Rita die zo liefdevol en zorgzaam is. Die na een leven lang zwijgen besloten heeft dit niet meer te doen. Samen met Wieke Hart heeft zij een indrukwekkend boek geschreven. Ik hoop dat het verhaal van Rita een uitnodiging mag zijn voor iedereen die nog steeds denkt dat hij of zij moet zwijgen over een dergelijk verleden. Boek bestellen!
