Lief en leed in Limburgs mijndorp
Aswoensdag – Hanneke Hendrix – De Geus – 286 blz.
Hanneke Hendrix debuteerde met de indrukwekkende roman De verjaardagen die werd genomineerd voor de Academica Literatuurprijs en de Dioraphte Literatuurprijs. Ook haar tweede roman De dyslectische-hartenclub kreeg een nominatie en wel voor de BNG literatuurprijs. Net als De verjaardagen speelt Aswoensdag zich af in een plaatsje in Noord-Limburg. Deze keer is het Sint Nazareth, in de volksmond Sint Naaz genoemd, waar de moeder Marit woont. Vroeger floreerde het dorp door de kolenmijn, maar sinds de sluiting is Sint Naaz een stil dorp geworden. Er is café De Zwaan, een benzinestation en op de afvalberg van de mijn is een skihelling gebouwd. Marit is lang niet in haar dorp geweest, om precies te zijn vijftien jaar. De reden dat Marit zolang het dorp heeft gemeden, is omdat ze de relatie met haar moeder had verbroken. Nu is haar moeder dementerend en voelt Marit het als haar plicht om haar te verzorgen tot ze kan worden opgenomen in verzorgingshuis.
Aswoensdag beschrijft de zeventien dagen van het verblijf van Marit bij haar moeder tot aan Aswoensdag. De sociale controle in Sint Naaz werkt nog op volle toeren. Dat heeft zijn voor- en nadelen. Het voordeel is dat mensen elkaar in de gaten houden en voor elkaar zorgen. Het nadeel is dat ze soms teveel op elkaar letten en je privacy niet respecteren en daar moet je tegen kunnen.
Als Marit in haar ouderlijk huis terugkeert, zit daar dikke Rudy, de buurtregisseur, de man die in de gaten houdt hoe het met iedereen in de wijk gaat. Rudy is een plakker, hij doet niet veel, zit op zijn kruk, drinkt koffie en kletst. Buurvrouw Dings wipt ook regelmatig aan en altijd is er koffie en vooral veel prietpraat. Hendrix legt naar mijn idee iets teveel nadruk op die prietpraat, waardoor ik soms het gevoel kreeg, van-nu-weet-ik-het-wel.
Marit worstelt niet alleen met haar dementerende moeder, maar ze zit ook in een traject om zwanger te worden via ivf. Hanneke Hendrix en haar man hebben dat proces zelf doorgemaakt en dat is goed te merken aan de beschrijvingen. De medische termen en namen van de medicijnen zullen allemaal wel kloppen, maar wat voor het boek interessanter is, is de relatie tussen Marit en haar man Maarten. Die relatie staat onder druk. Is het willen van een kind geen egoïstisch gevoel? Houden ze nog wel genoeg van elkaar? Ze maken elkaar over en weer verwijten en de relatie lijkt behoorlijk bekoeld. Maarten komt ook niet één keer langs om te helpen.
Al met al is het zwaar voor Marit, die nu een strijd voert op twee fronten. Daar komt ook nog bij dat ze vrij heeft genomen van haar werk, maar daar worden ze intussen ongeduldig, vooral als Marit niet of amper reageert op mails en telefoontjes. Dat lijntje werkt Hendrix niet erg uit.
Dat Marits moeder geen lieve, verzorgende moeder is geweest, wordt verklaard door een trauma dat ze heeft opgelopen toen ze een jong meisje was. Haar vier broers zijn omgekomen bij een mijnramp en dat heeft het hele gezin ontwricht. We lezen over haar gevoelsleven in tussenstukjes die een inkijkje geven in het gezin en de impact die de dood van de vier broers op haar vader en moeder en op haar heeft gehad. Haar vader, Marits opa, is van een vrolijke man in een somberman veranderd. Ook Marits oma, die alleen nog haar dochter heeft overgehouden, gedraagt zich vreemd, volgens de dorpsbewoners. Ze weigert na het ongeluk in het dorp boodschappen te doen, omdat ze dan wordt aangestaard en fietst elke dag naar elders om haar spullen te kopen. Dit wordt haar door de inwoners van Sint Naaz kwalijk genomen. Daar is weer de sociale controle.
Toen de broers nog leefden, was het een vrolijk gezin. In de voorkamer stond destijds, en nu nog steeds, een jukebox met singletjes uit de jaren vijftig. Regelmatig waren een feestjes met muziek en bier en er werd gezellig gedanst. Als de vier broers zijn omgekomen, trekt Marits opa de stekker uit het stopcontact van de jukebox en die blijft eruit totdat Marit terugkeert en het apparaat, dat intussen kapot is gegaan, laat repareren. Als de jukebox voor het eerst na al die jaren weer speelt, ontstaat er zelfs spontaan een feestje waarop Marit en haar moeder dansen en bier drinken.
Marit gaat met haar moeder ook de medische molen in, maar ze is volgens de dokters nog niet dementerend genoeg om opgenomen te worden. Intussen loopt ze steeds weg, of gaat op de gang onder de kapstok liggen waar ze zich als meisje al verstopte tussen de zware jassen van haar broers.
Na vastelaovend loopt Marits moeder weer eens weg en Marit vindt haar na veel zoeken in een gang van de oude mijn. De ontwikkeling die dan volgt vind ik een beetje over de top, zeker het slot.
Conclusie: Soms zijn er wat ongeloofwaardige, of niet geheel ter zake doende stukjes, zoals de keer dat buurtregisseur Rudy een bad neemt in het huis van Marits moeder. Songteksten in een roman verwerken wordt afgeraden. Hendrix doet dat wel, gelukkig niet al te lange stukken, maar het is bekend dat lezers die vaak overslaan. Sterk zijn de stukjes die vanuit Marits moeder zijn geschreven. Daarin komt de beklemmende sfeer in het gezin en het mijndorp goed naar voren. Sinds haar debuut is Hanneke Hendrix’ stijl niet veranderd. Nog altijd zonder veel tierelantijnen, luchtig, direct en soms grappig. Al met al een aardige literaire roman, met geloofwaardige karakters.
Lees hier het interview met Hanneke Hendrix
