Market Garden gedoemd te mislukken

De Slag om Arnhem – Antony Beevor – vertaling Bep Fontijn, Willem van Paassen en Pieter de Smit – Ambo/Anthos – 472 blz.

Op maandag 23 april j.l. presenteerde Sir Anthony Beevor (in 2017 geridderd door prins Charles) de vertaling van zijn nieuwste boek: De slag om Arnhem. Het eerste exemplaar ging naar de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch.
Beevor is historicus en studeerde aan de Royal Military Academy Sandhurst. Als schrijver begon hij zijn loopbaan in 1975 met een 4-tal romans. In 1982 debuteerde hij als geschiedschrijver met een werk over de Spaanse burgeroorlog. Daarna volgden er nog een aantal o.a. over D-day en de slag in de Ardennen.

Anthony Beevor staat erom bekend geen blad voor de mond te nemen. Dat doet hij ook in dit boek over de meest heroïsche mislukking van de Geallieerden in de Tweede Wereldoorlog niet. De gevolgen van de slag om Arnhem. In eerste instantie de gevolgen voor de militairen: de laatste telling in het boek Roll of Honor meldt 1915 gesneuvelden (Duitsers ca. 1700). Daarnaast waren er meer dan 2000 gewonden en werden ruim 6000 militairen krijgsgevangen gemaakt. Ook onder de burgers vielen slachtoffers: naar schatting iets meer dan 1000. We moeten niet vergeten dat er na de slag nog meer ellende over de burgers kwam. De binnenstad was zo goed als plat gebombardeerd en meer dan 200.000 mensen uit Arnhem en omgeving werden geëvacueerd. Nijmegen stond bloot aan dagelijkse beschietingen vanuit de Betuwe. Door hun medewerking tijdens de slag aan de Geallieerden zetten de Duitsers een genadeloze vervolging op het verzet in.

Beevor meldt: ,,Ze (Geallieerde legerleiding) gokten met de levens van hun mannen, maar ook met de
levens van de burgers. Alleen al de oproep aan Nederlanders om te gaan staken en aanslagen te plegen is ongekend ondoordacht. Ze wisten dat de Duitsers zouden reageren met terreur. En dat is ook gebeurd, nadat alles was uitgemond in een ramp. De Duitsers hebben het westen van Nederland boven de rivieren willens en wetens uitgehongerd. Uit wraak.’’ Tenslotte de Polen. Zij kregen de schuld van de mislukking, terwijl ze te laat gedropt waren.

De opzet van het plan

Operatie Market Garden bestond uit twee delen: 1. de luchtlandingen bij Arnhem en de verovering van de Rijnbrug; 2. de opmars vanuit België naar Nijmegen en de brug aldaar, waarbij ook luchtlandingen hoorden. Gezamenlijk hadden Market en Garden het doel naar het oosten door te stoten en het Ruhrgebied te veroveren.

De kritiek op het plan

Van meet af aan is er kritiek geweest. Beevor wijt het doorzetten o.a. aan de ijdelheid van zowel Montgomery als
Browning. Zij wilden laten zien dat de Britten niet het “kleine kindje” van de Amerikanen waren. Browning had niet meegedaan aan D-day en wilde nu succes boeken; Monty was in voortdurende competitie met de Amerikaanse generaals Patton en Bradley (Beevor dicht de laatste de ziekte van Asperger toe!). Twee kundige generaals, Urquhart en Sosabowski (van de Poolse Onafhankelijke Brigade) waren tegenstanders van het plan, maar hun argumenten werden niet doorgespeeld naar Montgomery. Horrocks is wegens eerdere verwondingen nauwelijks in staat leiding te geven, maar doet toch tijdens een voorbespreking in Brabant alsof de hele operatie een “party” is die snel gevierd zal kunnen worden. De erbij aanwezige leden van de Prinses Irene Brigade uitten hun twijfels, maar ze worden niet gehoord. Ook het verzet heeft zo z’n twijfels. Zij kennen het gebied en menen dat het gekkenwerk is om over 1 smalle weg naar het noorden op te rukken.

Wat er mis ging

Beevor bestrijdt ten sterkste het bekende idee dat de mislukking voornamelijk door pech werd veroorzaakt. Generaal Eisenhower had scherper moeten zijn aangaande de gedragingen van Monty, maar zijn stijl is om details direct aan de lijn van onderbevelhebbers over te laten. Groot probleem is de aanvoer van materieel en benzine vanuit Normandië, omdat de haven van Antwerpen nog niet vrij was. De aanvoerwegen waren te lang en de luchtlandingstroepen konden slechts lichter materiaal meenemen. Diezelfde troepen werden te ver van de Brug bij Arnhem afgeworpen en waren voor een eerste bliksemaanval niet talrijk genoeg, omdat er te weinig vliegtuigen waren en zodoende de dropping gedurende 1 groep per dag in drie dagen uitgevoerd zou worden. Geen verrassing meer. Communicatie onderling werd bemoeilijkt door misfunctionering van de radioapparatuur.

De Duitsers konden zich hergroeperen. Dat was door eigen luchtverkenning al duidelijk geworden, maar werd
genegeerd. Ze konden in korte tijd ‘Kampfgruppen’ samenstellen. Er ‘stond bij vliegveld Deelen een bunker waar de gegevens van de Duitse radar werden verzameld. Het was daar al snel duidelijk wat de paratroepers van plan waren. Beevor vraagt zich terecht af waarom deze bunker niet is gebombardeerd. Ook de opmars naar Nijmegen stokt. Er wordt een hele dag gewacht omdat de brug bij Son is opgeblazen. De Irish Guards onder Vandeleur waren er graag direct op afgegaan met de genie, maar ze mochten niet. Om de opmars te verhinderen konden de Duitsers zich concentreren op die hele smalle corridor, door de Amerikanen “Hell’s Highway” genoemd.

Conclusie

Beevor waarschuwt ervoor oorlog als een romantisch spelletje te zien. Nee, de oorlog is wreed en meedogenloos, zowel voor militairen als burgers. Niet alleen Duitsers schoten krijgsgevangen dood, ook de Geallieerden deden dat. En beidenplunderden ze er op los, zoals Beevor bewijst uit archiefmateriaal en gesprekken met ooggetuigen. Waren de Duitse soldaten ‘harder” en hun onderofficieren beter, zoals Beevor beweert? Duidelijk is in ieder geval dat de Britten aan overschatting van zichzelf en onderschatting van de Duitsers leden. Het Duitse leger was totaal niet verzwakt door de aanslag op Hitler, eerder het tegendeel is het geval.
​

Er is al veel over de slag om Arnhem geschreven. Ik heb er als Arnhemmer veel over gelezen, toch was dit boek een aangename verrassing: een standaardwerk zonder terughoudendheid en allerlei mythen. Beginnende lezers weten direct hoe het zat; gevorderden zullen er zeker nieuwe dingen in ontdekken. Het getuigt van professionaliteit dat Beevor de lezer een aantal hulpmiddelen biedt, voordat het werkelijke verhaal begint.

Kees de Kievid