Monument voor een moeder
Mijn moeders strijd – Murat Isik – Ambo-Anthos – 158 blz.
Na het winnen van de Libris Literatuurprijs in 2018 voor Wees onzichtbaar is de naam Murat Isik definitief gevestigd als belangrijk romanschrijver in Nederland. Hij won ook nog de Boekhandelprijs 2018 en de Inktaap 2019. Hoewel hij voor mij al zijn klasse had getoond in de roman Verloren grond. Het is niet verwonderlijk dat hij gevraagd werd om het Boekenweekessay 2019 te schrijven. Thema was: Moeder de vrouw.
Uitgangspunt voor het essay was de emancipatiestrijd van zijn moeder Aynur. Isik vroeg zich af waarom zij zich in tegenstelling tot andere familieleden wél heeft kunnen losmaken sociale tradities. In zijn roman Wees onzichtbaar kwam al naar voren dat hij een sterke moeder had.
In deze uitgebreide editie van het essay gaat hij nog dieper in op wat er in het conservatieve dorp, Kemere Hemgini, in Oost-Turkije, waar Aynur als meisje opgroeide, allemaal gebeurde. We lezen over haar vader die invalide raakte door een noodlottig ongeval. Aynurs verzet tegen het feit dat meisjes niet meer buiten mochten spelen na hun negende jaar en de jongens wel. Over haar broer Hasan die ze pas leerde kennen toen ze negen was. Tot die tijd wist ze niet eens dat ze een broer had. Hij was ondergebracht bij een familie in een ander dorp om hem een betere opleiding te geven. Later ging hij ook nog naar een kostschool. Dit betekende dat Hasan erg vervreemd was van zijn eigen familie. Toen Aynur na een lange ziekte wat was hersteld en Hasan toevallig thuis was, kreeg hij de opdracht om met haar oefeningen te doen om aan te sterken. Hij deed dit wel, maar zonder empathie en een goede band kregen de twee nooit.
In Kemere Hemgini zag Aynur haar moeder worstelen met de pachters die hun land bebouwden en die per jaar acht zakken graan moesten afstaan. De pachters gaven steeds minder graan. Aynurs moeder verzette zich daartegen, want haar invalide man was er niet toe in staat. Het was een bittere strijd. Aynur zag dat de bruiden/vrouwen in het dorp nooit vrolijk keken. Ze hadden niets te zeggen en kregen vaak klappen. Op 16 augustus 1966 werd het dorp weggevaagd door een zware aardbeving en noodgedwongen verhuisde het gezin naar Izmir. Aynur werd een inwonende huishoudelijke hulp bij Orhan en Zeynep. Dit echtpaar dat elkaar als gelijkwaardig behandelde, wat zeer uitzonderlijk was in die tijd, zag de potentie van Aynur. Ze krijgt van hen boeken en ze ontwikkelt zich, maar haar toekomst lag toch al vast. Ze moest trouwen met een man die door haar familie zou worden aangewezen. Haar oudere broer Hasan probeert haar te koppelen, maar een paar keer wijst ze een kandidaat af, zeer tegen de zin van haar moeder en Hasan. Uiteindelijk kiest ze voor een man die toevallig ook Hasan heet en die de vader wordt van Murat en zijn zus.
Door de economische crisis in Turkije eind jaren zeventig, besluit Murats vader het in Duitsland te proberen. Hij trekt in bij zijn broer. Hij wil wel van Aynar af en wil een huwelijk aangaan met een Duitse om een verblijfsvergunning te krijgen. Een Duitse bruid vindt hij niet en hij keert doodgemoedereerd terug naar Turkije en gaat weer samenwonen met Aynur. Dan proberen ze het in Nederland. In de Bijlmer blijkt Murats vader een gokkende lanterfanter. Murats moeder neemt noodgedwongen het lot in eigen hand en gaat solliciteren en taalcursussen te volgen. Hierbij moet ze steeds opboksen tegen haar man, die uiteindelijk door haar wordt overvleugeld. Een scheiding volgt, maar doordat de alleenstaande Aynur zich in de wijk onveilig voelt, blijft vader toch bij haar inwonen. Als hij in 2015 terugkeert naar Turkije, omdat hij zich daar meer thuis voelt, overlijdt hij onverwacht. Dan is Aynur echt vrij.
Murat Isik eindigt zo: “Ik ben mijn moeder dankbaar voor haar nimmer aflatende steun, haar liefde en de warmte die dankzij haar altijd voelbaar was in mijn leven, en voor haar eeuwige geloof in mijn kunnen. Als ze me iets heeft geleerd, dan is het wel hoeveel je met volledige toewijding kunt bereiken. En nu is haar verhaal, haar overlevings- en emancipatiestrijd verteld. Het is gezien. Mijn moeders strijd is niet onopgemerkt gebleven.”
Een mooier monument dan dit boek kon Murat Isik zijn moeder niet geven!
Boek bestellen!
