Moord op Palme opgelost?
Stieg Larssons erfenis – Jan Stocklassa – vertaling Tineke Jorissen-Wedzinga en Ron Bezemer – Hollands Diep – 478 blz.
De Zweedse premier Olof Palme werd op 28 februari 1986 vermoord op de kruising van de Sveavägen en de Tunnelgatan in het centrum van Stockholm. Zijn vrouw Lisbet raakt slechts lichtgewond. De moordenaar verdwijnt spoorloos door de Tunnelgatan die in trappen eindigt.
De politie begaat een grote fout door het gebied niet direct af te sluiten. Vanaf dit moment, terwijl heel Zweden in rep en roer is, wordt getracht de moord op te lossen. Er is de veroordeling van Christer Petterson, een drugsverslaafde, op aanwijzing van Lisbet, maar die wordt later wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten. Hij is in 2004 overleden.
Intussen is de moord door meer dan honderddertig vreemde figuren bekend, maar nog steeds niet opgelost. Daarentegen zijn er talloze theorieën bedacht, van alleenstaande Palme-hater tot PKK. Zelfs de Nederlandse schrijver/journalist Marc Pennartz noemt in zijn boek 10 Redenen Waarom Zweden De Moord Op Olof Palme Niet Oplost (Grom, 2016), een mogelijke dader.
Daar is nu een nieuwe theorie in boekvorm – uitgekomen in vijftig landen – bijgekomen van de Zweedse onderzoeksjournalist Jan Stocklassa (1965) – Stieg Larssons erfenis. De jacht op de moordenaar van Olof Palme. Wat heeft de schrijver van de beroemde Millenniumtrilogie er mee te maken? Via bevriende relaties stootte Stocklassa op het zeer uitgebreide archief van Larsson, waaruit bleek dat die al jaren bezig was tot nader inzicht over de moord te komen. Larsson is in 2004 overleden, voor hij het succes van zijn boeken had kunnen beleven. Hij was ook al jaren met zijn onderzoek bezig, dat hem in de richting van Zweedse rechts-extremisten en de Zuid-Afrikaanse geheime dienst leidde. Een conclusie was er nog niet. Stocklassa heeft het onderzoek voortgezet na eerst de lijnen die Larsson had uitgezet te hebben bestudeerd. Hij schuwt geen middelen bij zijn speurtocht. Hij hackt (of laat hacken) e-mails van door hem verdachte individuen en schakelt zelfs een Tsjechische in die voor hem spioneert en infiltreert. Hij denkt in de emailberichten op de dader gestuit te zijn. Hij plaatst een verborgen camera bij het graf van Palme en ziet daarop dat de persoon die hij verdenkt op het graf spuwt en uitroept dat Palme een verrader was. Rest nog het vinden van het moordwapen. De auteur meent het te kunnen vinden in een bankkluis in Zweden. Hij deelt zijn bevindingen met de politie/onderzoekautoriteiten. Die ondervragen de betreffende persoon en openen de bankkluis, die echter geen pistool bevat. Stocklassa meent dat het intussen door de dader verplaatst kan zijn, omdat die achterdochtig is geworden na het hacken van zijn email…. Zo heeft Zweden zijn eigen onopgeloste moord op een premier na de moord op president Kennedy, waarover ook nog steeds complottheorieën de ronde gaan.
Dus de moord op Palme is nog steeds niet echt opgelost? Nee! De theorieën van Stocklassa mogen dan interessant zijn (dat vindt de politie ook), bewezen is er niets. De aanwijzingen van de auteur zijn slechts dun. Veel is een kwestie van veronderstellingen en zeker schuwt hij niet te ‘hinein interpretieren’. De naam van zijn veronderstelde dader wordt overigens niet door Larsson in zijn dossier genoemd. Het onderzoek gaat door.
De achterflap van het boek vermeldt ook nog dat Stocklassa diep in de wereld van Stieg Larsson is gedoken “wiens leven en werk opvallende gelijkenissen vertoont met dat van Mikael Blomkvist, de hoofdpersoon van zijn wereldberoemde Millennium-trilogie.” Dat onderdeel van het boek viel mij wat tegen: zo diepgravend is het niet en daarnaast is het erg waarschijnlijk dat een schrijver iets autobiografisch in zijn boeken heeft opgenomen.
Stocklassa heeft er voor gekozen zijn onderzoek te verwerken in een roman! De uitgever noemt het “bloedstollende true crime, onderzoeksjournalistiek en biografie in één”. Als dit boek ‘slechts’ een roman zou zijn geweest, zou ik het zeker als uitermate geslaagd hebben beoordeeld. Het documenteert, bouwt spanning op en is in een prettige stijl geschreven. Maar het kleine woordje ‘true’ speelt mij parten: hoe ‘echt’ is alles wat Stocklassa beschrijft, behalve natuurlijk de moord zelf en de officiële verslagen van het onderzoek? Aan de andere kant zullen we moeten bekennen dat de werkelijkheid spannender kan zijn dan bedenksels. Maar waarom heeft de auteur er niet gekozen voor de documentaire vorm, die uit onderzoeksresultaten is samengesteld? Verslag van het onderzoek? Geromantiseerde werkelijkheid? Of werkelijkheid vermengd met fictie? Als de beschuldiging op sterke bewijzen was gebaseerd, dan was de dader, Jakob Thedelin, toch allang opgepakt.
Ik ben bang dat het boek sterk meelift op de beroemdheid van Stieg Larsson, want wie had eerder van Jan Stocklassa gehoord? Hij is voormalig diplomaat, Swedish commercial counsellor aan de ambassade in Praag. Heeft eerder een roman, Gripen av Prag, geschreven waarin hij corruptie aan de orde stelt in een deal van Tsjechië en Saab over een supersonische jetfighter. Stocklassa is momenteel werkzaam bij Genera Networks AB in de functie van Chief Executive Officer. Hij heeft meer dan negen jaar ervaring met gaming. Eerder was hij VP Corporate Development bij G-Tech en leidde hij de overname van Boss Media. Als VP International van Svenska Spel lanceerde hij operaties in Litouwen en startte hij een gereguleerd poker- en bingonetwerk. (bron: bloomberg.com)
Citaat uit interview met Stocklassa in Svenska Yle op 8 november j.l.: “Ik ben ervan overtuigd dat over één of twee jaar, de moord op Palme wordt opgelost en dat we weten wat er die nacht is gebeurd. Stocklassa hoopt dat het boek en de theorie die daarin voortkomt de Zweedse autoriteiten onder druk zal zetten om het moordmysterie op te lossen. “Mijn droom zou zijn om dit te versnellen”.
Dus toch nog geen oplossing! Het blijft dus bij een waanzinnige complottheorie om als roman te lezen, wat ik zeker kan aanraden. Misschien meer over deze zaak willen weten? Er is genoeg over gepubliceerd. Of misschien zelf de theorieën van Stocklassa beproeven? Genoeg te doen!
Kees de Kievid
