Perikelen rond een ghostwriter
De schaduwschrijver – Ivo Bonthuis – Nieuw Amsterdam – 222 blz.
De schrijver
Ivo Bonthuis (1976) heeft muziekwetenschap gestudeerd en is een theaterman. Ook heeft hij in de zorg gewerkt. Om zich als schrijver te ontplooien volgde hij lessen aan de Schrijversvakschool Amsterdam. Hij debuteerde met verhalen in het Hollands Maandblad en in 2008 met de roman Elke dag in dienst van jou bij uitgeverij Nieuw Amsterdam. In 2013 volgde zijn tweede: Niets en niemand. Hij werd gewaardeerd met de het C.C.S. Crone Stipendium, een aanmoedigingsprijs voor veelbelovende Utrechtse schrijvers. De schaduwschrijver is zijn derde roman
Inhoud
Ilja Pelsgaard schrijft kleine, onbeduidende artikelen voor de krant. Hij kan bloedige gebeurtenissen betrekkelijk emotieloos beschrijven. Als zijn moeder is overleden verhuist hij van Amsterdam naar Parijs om een nieuw leven te beginnen. Ilja woont daar samen met zijn vriendin Émilie, die zwanger van hem is. Zij heeft een volle baan als journaliste en stelt hem zodoende in staat een roman te schrijven. Na het drama van Charlie Hebdo is hij bang dat haar iets kan overkomen en aanslagen worden een obsessie voor hem. Dan neemt de strafpleiter Samuel Goedman contact met hem op. Ilja heeft vroeger een compromitterend artikel over hem geschreven. Tot zijn verbazing wil Goedman dat hij ghostwriter van zijn memoires wordt, anders zal hij Ilja alsnog aanklagen wegens smaad. Émilie is faliekant tegen, maar om het geld doet hij het toch. Hij moet nu vaak naar Amsterdam en voelt zich bezwaart Émilie te moeten achterlaten.
Goedman is wispelturig en laat Ilja steeds vaker stukken schrijven over de oprichting van zijn (obscure) nieuwe politieke partij, NV15, dan over hem zelf. Ilja vreest te worden afgeluisterd via de mobiele telefoon die hem door Goedman is verstrekt. Ondanks dat bezoekt hij de partijbijeenkomst in Cadzand, waar bijna niemand komt opdagen. Het is zijn laatste actie voor NV15. Intussen is Léo gezond ter wereld gekomen. In november vindt de aanslag op Bataclan plaats en Ilja is nu nog banger omdat hij nu ook een kind heeft. Daarbij vreest hij wraak van NV15. Ook zal hij het voorschot moeten terugbetalen. Eindigt dit in een ramp of komen Ilja en Émilie uit de problemen?
Achtergrond en commentaar
Ilja wordt een naïeve angsthaas en tobber, in tegenstelling tot vroeger. Bonthuis verklaart deze verandering uitsluitend door zijn angst voor aanslagen, dat is nogal zwak. Het is de vraag of Ilja zijn verantwoordelijkheid voor zijn zwangere vrouw wel aan kan. Zal hij zijn roman ooit schrijven? Het nogal zoetige einde van het boek suggereert een nieuw begin na het verbreken van de relatie met Goedman, maar door de aanslag op Bataclan nemen zijn angstgevoelens juist toe. Émilie komt qua karakter niet echt uit de verf. Ze komt over als een kordate vrouw, een tegenwicht voor Ilja. Zij bekijkt alles het met veel minder bezwaard gemoed. Herhaaldelijk zegt ze tegen Ilja: “Gewoon een kwestie van verkeerde persoon op de verkeerde plek.” Goedman is een tweeslachtig figuur. Nu eens kun je enige sympathie voor hem voelen als het de verdediging van de democratie, de gevoelens voor zijn moeder en het terugdringen van de klimaatverandering betreft (of is dat maar schijn?), anderzijds kun je hem zien als louche figuur, die al eens door de tuchtrechter is berispt, waarschijnlijk aan witwassen doet en Russische financiering toelaat.
Bonthuis geeft zijn boek een citaat mee uit F.M. Dostojevski’s “Herinneringen uit het ondergrondse`. Dostojevski laat zijn protagonist terug kijken op zijn leven, maar Ilja doet dat niet, behoudens een paar flashbacks. De ambtenaar leeft onder de grond; Ilja in zijn eigen schaduw, in het schaduwenrijk, dus onder de grond. Hij is de schaduw van wie hij wil zijn, hij is de schaduwschrijver! Daarnaast zit zijn dode moeder nog steeds in als een schim (schaduw) in zijn hoofd. Ook de dubieuze praktijken van Goedman en consorten wijzen naar de onderwereld. Het is allemaal een beetje te veel. Bonthuis gebruikt heel veel beelden die geen diepere betekenis aan het verhaal toevoegen. Het is alsof in de hoofdlijn een extra (overbodige) laag is ingevoegd. Symbolisch is ook het boekje dat Ilja van Émilie krijgt: “Histore d’une petite souris qui etatit enfermée dans un livre“; Ilja, de klein muis zit ‘opgesloten’ in zijn onvoltooide roman. Ook in de namen zit symboliek: Ilja Pelsgaard (Ivo Bonthuis), Émilie (betekenis: sterk, ambitieus), Goedman en Asha Flink.
De achteromslag zegt dat het in dit boek (o.a.) gaat over de keuze tussen angst en vrijheid. Dat is maar één keuze en de vraag is of Ilja voor de angst kiest? Het maken van keuzes is een duidelijker thema. We moeten in onze moderne maatschappij keuzes maken en de consequenties daarvan aanvaarden. Alle protagonisten maken in dit boek keuzes. Ilja kiest ervoor het doosje open te maken dat Émilie had bestemd om op het graf van zijn moeder te leggen en vindt een citaat van Flaubert: “Als je om geld te verdienen van je pen een toestel ter destillatie van smeerlapperij maakt, dan ben je al met al niet meer dan een idioot en een bandiet op de koop toe”. Is er nu echt een citaat van Flaubert voor nodig om Ilja van gedachten te doen veranderen?
De taal die Bonthuis gebruikt is eenvoudig, maar levendig en helder. Zonder het gebruik van allerlei symbolen en beelden zou de gemiddelde lezer het verhaal best intrigerend kunnen vinden en nog spannend ook. Gewaardeerd als veelbelovend schrijver, hoop ik dat Bonthuis die belofte in een volgend boek waar maakt.
Kees de Kievid
