Profetische en hoopgevende vertelling
Het genootschap van onvrijwillige dromers – José Eduardo Agualusa – Vertaling Harrie Lemmens – Koppernik – 288 blz.
Het is net iets meer dan vijftig jaar geleden dat Martin Luther King overleed, de man van die beroemde uitspraak “I have a dream”. Hij was niet de eerste en niet de laatste die droomde van een betere toekomst. Dromen alleen is niet genoeg. Je hebt ook moed nodig om je dromen te kunnen laten uitkomen. De combinatie kan heel krachtig zijn en veel teweegbrengen. Hierover gaat Het genootschap van onvrijwillige dromers van José Eduardo Agualusa, de Angolese auteur die onder meer bekend is van Een algemene theorie van het vergeten dat op de shortlist kwam van de Man Booker prize en die de International Dublin Literary award won.
Genootschap: een vereniging waarvan de leden vrijwillig hun lot verbinden met lotgenoten. Dat is precies wat er met de vier hoofdpersonen gebeurt in Het genootschap van onvrijwillige dromers. Het is hun lot dat hun leven wordt beïnvloed door dromen. Het zijn de journalist Daniel Benchimol, de belangrijkste persoon, die droomt van mensen die hij niet kent. Tot voor kort was hij getrouwd met de dochter van een steenrijke en dus ook machtige man in Angola. Aan dat huwelijk komt plotseling een eind als hij iets publiceert dat zijn schoonfamilie niet zint.
De tweede belangrijke persoon is Hossi, uitbater van het hotel waar Daniel terecht komt nadat hij uit huis is gezet. Deze Hossi heeft een roerig verleden als militant in een verzetsbeweging. Zijn relatie tot dromen is van een heel bijzondere aard.
De andere twee zijn iets minder prominent in het verhaal. Het gaat om Moira Fernandes, een kunstenares die haar dromen in scène zet en fotografeert. Daniel komt haar op het spoor als hij haar verloren gewaande fototoestel vindt. En ten slotte de wetenschapper Hélio de Castro die een methode heeft bedacht om dromen te kunnen filmen.
Hun levens verlopen aanvankelijk onafhankelijk van elkaar. Gaandeweg raken hun levens met elkaar verstrengeld. Een protest van een klein groepje, waarvan de dochter van Daniel deel uitmaakt, hun arrestatie gevolgd door hun hongerstaking en in reactie daarop de steeds sterker wordende golf aan protesten is hetgeen hen samenbrengt. De gevolgen zijn groter dan zij ooit hebben kunnen dromen.
Het verhaal in Het genootschap van onvrijwillige dromers wisselt geregeld van perspectief. Het wordt vooral verteld in de ik-vorm, dat van Hossi vooral in dagboekvorm, en een enkele keer in briefvorm. Deze wisselingen in perspectief verlopen heel natuurlijk, ze houden het verhaal niet op en geven het vooral meer diepte.
Agualusa verweeft de nodige symboliek in zijn verhaal, vooral vogels spelen een belangrijke rol. Deze dieren kunnen voor van alles symbool staan, en hij benut die mogelijkheden ten volle. In combinatie met zijn lichtvoetige toon en de verschillende manieren waarop de dromerij een rol speelt geeft dat een wonderlijke sfeer. Minder rauw dan waartoe de realiteit aanleiding geeft en ver weg blijvend van het zweverige van bijvoorbeeld droomduiding.
Of Agualusa voorspellende gaven heeft lijkt onwaarschijnlijk. Maar het toeval wil wel dat kort na voltooiing de gebeurtenissen in Angola een wending namen die gelijkenis vertonen met wat er gebeurt in Het genootschap van onvrijwillige dromers. Een en ander wordt in een nawoord toegelicht door Harrie Lemmens, die tevens voor een fraaie vertaling heeft gezorgd.
Het genootschap van onvrijwillige dromers is een roman voor de fijnproever. Een mooi plot, boeiende personages, een perfect evenwicht tussen rauwe werkelijkheid en dromerige mystiek en een taalgebruik dat daarmee in volstrekte harmonie is.
