“Schakel Eisenhower uit”

Hitlers geheime ardennencommando – Michiel Janzen – Lannoo – 359 blz.

Op 16 december 2019 was het vijfenzeventig jaar geleden dat het Ardennenoffensief begon. Door Hitler eerst “Unternehmen Wacht am Rhein” genoemd en twee dagen voor de aanval omgedoopt in “Unternehmen Herbstnebel”. In het Engels kreeg het de naam “Battle of the Bulge, genoemd naar een zakvormige uitstulping in het front. Het streven van de Duitsers was met een verrassingsaanval twee doelen te bereiken. Ten eerste moesten de troepen de Maas bereiken. Daar zou “dan een bruggenhoofd gevormd worden. Als dat gelukt was zou het Duitse leger verder oprukken naar Antwerpen en daar de haven innemen, die van groot belang was voor aanvoer van materieel en materiaal voor de geallieerden. Zijn opperbevelhebbers raadden dit wanhoopsoffensief af, maar Hitler zette zijn plan door.

Michiel Janzen heeft vanwege het ‘jubileum’ het juiste moment uitgekozen voor zijn oorlogsthriller Hitlers geheime ardennencommando. Het moet worden ingedeeld in de categorie faction (vermenging van feit en fictie). Over de verwikkelingen van de slag zelf vertelt Janzen niet zo veel. Hij schetst het beeld van de mist die tijdens het begin overal hing en die de Duitsers in de kaart speelde omdat de geallieerde luchtmacht geen zicht had op de troepenbewegingen. Ook het bloedbad van Malmedy memoreert hij. Kampfgruppe Peiper heeft een grote groep krijgsgevangenen zonder pardon vermoord. Joachim Peiper is daarvoor na de oorlog ter dood veroordeeld (niet uitgevoerd).

Een deel van het verhaal wordt ingenomen door “Unternehmen Greif”. Door Hitler zelf aan Oberstrumbahnführer Otto Skorzeny, zijn favoriete bevelhebber, opgedragen. Een door hem samengesteld team zou in Amerikaanse uniformen en in Amerikaanse jeeps infiltreren om een zo groot mogelijke verwarring te bewerkstelligen en valse bevelen te geven aan de Amerikanen. Ook enkele belangrijke bruggen over de Maas zouden moeten worden ingenomen. Het meest succesvol was daarin de groep van kapitein Erich Stielau, opgeleid in Grafenwöhr. Ondermeer verwisselden zij wegbewijzering en saboteerden zij telefoonleidingen. De Amerikanen raakten er zeer nerveus van. Scherpe controles met wisselende wachtwoorden, waarbij zelfs een generaal een tijdlang als Nazi-spion werd vastgehouden. Een jeepteam bestaande uit Günther Billing, Manfred Pernass en Wilhelm Schmidt werd gevangengenomen (en later geëxecuteerd). Er ontstond grote consternatie: Schmidt verklaarde na een harde ondervraging, dat Skorzeny een moordaanslag op generaal Eisenhower beraamde. Dat was een gerucht. Skorzeny had dat nooit bevolen, maar ook niet ontkend! Hier lijkt het dat die sluwe vos de hoofdpersoon van het boek gaat worden – hij staat immers ook prominent op de omslag. Maar …

De voorgenomen moord op Eisenhower en de uitvoering daarvan bepalen het grootste deel van de fictionele thriller. Janzen maakt er een soort what if van. Skorzeny geeft zijn beste man, Günther Schmidhuber, en Bastian Dassler opdracht Eisenhower uit te schakelen. Beide zijn aan het front gelouterde SS’ers, van wie de oorlogservaringen door de auteur uitvoerig worden belicht. Günther, de eigenlijke hoofdpersoon van het boek, is de leider, een man die niet opziet tegen het doden van anderen. We volgen hun weg vanuit de Eifel naar Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force (afgekort als SHAEF) in Versailles. In een spannende sequens leven we mee met hun momenten van pech en geluk. Zij worden in Chalôn-sur Marne gearresteerd op aanwijzing van het Franse verzet. Met de (onvrijwillige) hulp van Tortoise (Amerikaanse soldaat die sigaretten heeft gestolen) kunnen ze echter ontsnappen. Daarna krijgt Schmidhuber hulp van Antaios, codenaam van Romy Klebèr.

Tussen deze verhaallagen door zijn we getuige van alles wat zich afspeelt bij SHAEF. Generaal Eisenhower krijgt ‘huisarrest” en om hem te beveiligen wordt buiten het hoofdkwartier een dubbelganger ingezet en wordt zijn hond, Telek, door een ander uitgelaten. CIC (Counter Intelligence Corps), waarvan luitenant-kolonel Gordon Moore binnen SHAEF de chef is, wordt verantwoordelijk voor de beveiliging. Moore is fictief, maar heeft de werkelijk chef Gordon Sheen als voorbeeld. Niet duidelijk is waarom Janzen in dit geval niet de werkelijke naam gebruikt, terwijl hij dat bij anderen zoveel mogelijk wel doet.

De auteur gebruikt een prettige schrijfstijl met levensechte dialogen. Zijn fictieve figuren krijgen ruim voldoende diepgang en ook de reële personen worden voorzien van bijzonderheden, zodat ook lezers die niet bekend met hen zijn, alles kunnen begrijpen. De spanning wordt beetje bij beetje opgebouwd en afgewisseld met andere gebeurtenissen en locaties. Het is moeilijk het boek terzijde te leggen voordat je te weten bent gekomen hoe het zal aflopen – niet met de slag, maar met de aanslag. De manier waarop Janzen schrijft doet denken aan Colin Forbes is zijn vroege werken.

Toch enkele opmerkingen. Een grondiger redactie had wat slordigheden kunnen voorkomen.
Op blz. 163 luidt de titeldatum: “Donderdag 21 december 1944” terwijl een paar regels verder staat: Op donderdag 17 december trok Kampfgruppe Peiper….
Over Günther samen met Romy op blz. 225: “…steekt hij een sigaret op. Zijn laatste Lucky”. En enkele regels later: “Hij biedt haar een sigaret aan.”
Ernstiger is een onwaarschijnlijkheid: Bij SHAEF weet men dat Schmidhuber zijn linker oorschelp mist en wat hij van plan is. Toch kan hij na zijn binnendringen daar, zich voordoend als een ober, vrij rondlopen en zelfs met MP’s praten. Er zouden toch allang alarmbellen hebben moeten rinkelen!

Van Duitse kant worden Schmidhuber, Dassler, Romy en zelfs Skorzeny niet onsympathiek neergezet. Ook van geallieerde zijde zijn Moore, zijn assistent Cameron en Ike zeer aimabele personen. Janzen kiest als het ware geen kant in het conflict op een paar uitzonderingen na: de moordpartij van Kampfgruppe Peiper en het afschuwelijke beeld van een concentratiekamp dat Günther in een krant aantreft. Het wanhoopsoffensief dat meer slachtoffers aan geallieerde kant heeft gekost dan aan Duitse, had misschien een iets minder neutrale positie kunnen krijgen.

Concluderend kan worden gesteld dat Janzens verhaal ruim voldoende spanning biedt voor een aantal uren leesgenot en waarbij de lezer de ‘schoonheidsfoutjes’ maar over het hoofd moet zien.

Kees de Kievid

Boek bestellen!

Andere recensies

Vrouwen rondom Johan de Witt – Samenstelling: Ineke Huysman en Roosje Peeters – Uitgevrij Catullus – 344 blz. Robert Fruin, Gerhard Willem Kernkamp (alleen deel 1) en Nicolas Japikse publiceerden van 1906 tot 1919 een zesdelige bronneneditie: Brieven aan en Brieven van Johan de...
Lees verder Categorie: Boek van de week, Geschiedenis, Non-fictie
| Reageer!
Kom binnen! Theater lezen over thuis – Ineke Kraijo en Marlies Verhelst – Illustraties: Marja Meijer – Gottmer – 120 blz. Wat een verrassende serie die door uitgeverij Gottmer uitgegeven wordt. Ik had er eerlijk gezegd nog nooit één ingekeken, omdat ik geen recensies...
Lees verder Categorie: Kinderboeken
| Reageer!
Op de vriendschap – Milla Shan – Vertaling: Siska Goeminne – Illustraties: Frank Daenen – De Eenhoorn – 32 blz. Een vriendje hebben is voor de meeste kinderen belangrijk. In dit prachtige prentenboek wordt op een speelse manier verteld en getekend over het ontstaan...
Lees verder Categorie: Prentenboek
| Reageer!