Schurende en wrange roman
Een sky full of gedoofde lichtjes – Remco de Ridder – Luitingh – Sijthoff – 192 blz.
De 31-jarige Ruben worstelt al sinds zijn kinderjaren met een angststoornis die zijn leven danig verstoort. Hij heeft goede vrienden, een baan, een vriendin en houdt zich staande. Wanneer op 17 juli 2014 de vlucht MH17 van Malaysia Airlines boven Oekraïne wordt neergeschoten, waarbij Ruben vier naaste familieleden verliest, valt hij alsnog om en belandt hij in een bizarre achtbaan van oncontroleerbare emoties. Het nieuws, de schok, de tv-beelden, de rouwstoet, de uitvaart, de herdenkingsdienst, Ruben ondergaat het als een surrealistische film waarin hij ongevraagd de hoofdrol speelt. Op die tocht neemt hij ons mee en maakt ons deelgenoot van zijn immense verdriet, woede en onmacht. Zelden las ik een roman waarin een schrijver zo openhartig lijdt en rouwt. Zonder valse sentimenten vertelt Ruben wat er zich in zijn hoofd afspeelt. Fragmentarisch en gedetailleerd sleurt hij de lezer mee langs een reeks gebeurtenissen die we al deels op tv hebben gezien, waarvan we ons met een beetje empathie wel een voorstelling van kunnen maken, maar die we niet werkelijk kennen.
“Alles is nu anders. Niets had meer anders kunnen zijn en we voelen dat de verandering permanent is, ook al zijn de precieze gevolgen nog ongewis.”
Ondanks het zware thema is de schrijfstijl van Remco de Ridder opvallend licht en heb ik het boek zonder bedrukt gemoed kunnen lezen. Zelfs wanneer zijn woede jegens de mogelijke daders en het opgeklopte mediacircus de kop opsteekt, blijft de stijl constant en wordt het bij vlagen ironisch en geestig, vooral wanneer Rubens dwangmatige gedachten uitweiden over onzinnige details en absurde gelijkenissen. Dat is een verdienste en heeft er waarschijnlijk voor gezorgd dat Remco de Ridder in staat was om het verhaal te kunnen schrijven. Zo heb ik het als lezer ook ervaren: een ondraaglijk leed verpakt in een draaglijk verslag, een relaas waarin Ruben zich zwalkend een weg baant en uiteindelijk tot het besef komt dat de impact van de vliegramp veel groter is dan de angsten die hem al jaren kwellen. Dit lijkt wat rust te brengen in zijn hoofd, al luwt de rouwstorm niet en weet hij dat het nog lang niet voorbij is.
“Het is alsof datgene waarvoor ik bang was er niet meer toe doet,
omdat er nu echt iets is, iets concreets waarvoor ik bang kan zijn.
Iets wat het verdriet legitimeert.”
Wat ook niet voorbij is, of pas nu schijnt te ontploffen, is de exploitatie van de ramp. Naast Remco de Ridder hebben ook auteurs Joke Verweerd (Vogelvlucht, 2016) en A.F.Th. van der Heijden (Mooi doodliggen, 2018) er een roman aan gewijd. Het enige verschil tussen Remco en de anderen, is dat Remco een directe nabestaande is en alleen zijn roman recht doet aan de ramp. Joke en A.F.Th. zijn ongetwijfeld integer en oprecht, maar mij bekruipt de gedachte dat ze gratis meesurfen op het leed van anderen, te vroeg, te nadrukkelijk, allebei. Inmiddels loopt er ook een tv-reeks van Break Free met verhalen over verongelukte MH17-reizigers en staan er meer schrijvers te trappelen met fraaie treurboekjes. Verrassend is het niet. Elke ramp, hoe wreed en gruwelijk ook, wordt vroeg of laat handel. Daarom nodig ik iedereen uit om eerst en vooral Een sky full of gedoofde lichtjes te lezen, opdat we weten waar Ruben (of Remco) doorheen ging. Dichterbij dan dit boek komt niemand meer, rauwer dan dit verhaal is onmogelijk. Als ik sterren zou kunnen geven voor deze schurende, wrange roman heb ik een telraam nodig. Ik zou ook mijn ogen kunnen sluiten en denken aan 17 juli 2014, het moment waarop een Russische Buk-raket vlucht MH17 verwoeste en er 298 mensen als levende sterren omlaag vielen, om vervolgens op de grond voorgoed te doven.
