Sien Volders schreef een ode aan de veerkracht

Sien Volders (1983) studeerde kunstgeschiedenis en antropologie. Na haar studies heeft ze heel lang gewerkt in een productiehuis voor tentoonstellingen, waar ze research en redactie van de teksten deed. Oogst is haar tweede roman. Haar debuutroman Noord(2017) werd lovend ontvangen door de pers en genomineerd voor meerdere prijzen, waaronder de Bronzen Uil en de ANV Debutantenprijs. Sien Volders woont en werkt in Gent.

Je studeerde o.a. antropologie. Waar komt je interesse in andere volken vandaan?

Het zijn niet zozeer andere volken die me interesseren, wel de mens op zich, als sociaal, cultureel wezen. Mijn eerste studie was kunstwetenschappen, om daarna nog antropologie en toen ik al werkte ook nog religiestudie bij te nemen. Vooral bij die laatste twee studies had ik het gevoel dat mijn academisch honger goed aan haar trekken kwam. Ik heb zelf geen aanleg tot religieuze gevoelens, maar religie boeit me nog altijd mateloos, als sociaal, cultureel en psychologisch fenomeen. Het zijn alle drie goede studies om de juiste vragen te leren stellen om dieper door te dringen in bepaalde gemeenschappen, of ze nu dicht of verder weg leven.

Je eerste boek, Noord uit 2017, werd genomineerd voor de Bronzen Uil en de ANV Debutantenprijs. Je had het onbekommerd kunnen schrijven. Gaven de nominaties een zekere druk voor je tweede boek?

Noord werd genomineerd voor vier prijzen, maar haalde er geen enkele binnen. (Lenny Peeters won de Bronzen Uil en Rinske Hillen de ANV Debutantenprijs) Dat maakt dat ik nu, voor mijn tweede roman een eerder aangename positie had: wel opgemerkt, maar nergens echt boven het maaiveld uitgekomen. Ik voelde een warme interesse, zonder dat het leek of er een leger critici argwanend op de volgende zet lag te wachten.

Noord speelde in Canada en Oogst voornamelijk op Sicilië. Kennelijk heb je een heel brede interesse. Er zit drie jaar tussen de twee boeken. Ben je na Noord meteen aan Oogst begonnen of moest je even een rustpauze nemen?

Telkens als ik klaar ben met schrijven is er het gevoel dat het dat nu is, dat dat alles was dat in me zat, dat het volkomen uitgeput is. Noord heeft jaren mijn hoofd bevolkt, en toen het een paar maanden uit was, merkte ik dat het niet zozeer ik was die afscheid van de personages nam, als wel dat het zijzelf waren die langzaam hun koffers pakten en vertrokken. Plots merkte ik dat er al die tijd eigenlijk wel al ruimte was en zag ik dat uit kiemen van lang geleden al langzaam verhalen gegroeid waren, waar ik nu volop aan kon denken. Die tere kiemen laat ik dan eerst een tijd woekeren, om dan langzaam te beslissen welk het verhaal is waar ik de komende jaren het meest aan wil bouwen en snoeien.

Hoe kwam je op het idee om een boek over Roemeense seizoenarbeiders op Sicilië te schrijven?

Door een artikel over het onderwerp in The Guardian, nu een jaar of vier geleden. Het verhaal over de uitbuiting van vrouwen op de tomatenkwekerijen in Sicilië bleek stevige weerhaken te hebben, waardoor het aan me bleef kleven, en uiteindelijk uitgroeide tot het boek dat Oogst is.

Zowel voor Noord als Oogst zal je veel onderzoek hebben moeten doen. Vind je dat een leuk onderdeel van schrijven?

Ja, ik hou er heel erg van. Na mijn studies heb ik heel lang gewerkt in een productiehuis voor tentoonstellingen, waar ik research en redactie van de teksten deed. Over elk onderwerp waarover we een tentoonstelling maakten, las ik dan eerst alles wat los en vast zat, bekeek welke objecten er beschikbaar waren om te tonen om dan langzaam te beginnen zoeken naar mogelijke verhalen die verteld konden worden. Met het schrijven ga ik grotendeels op dezelfde manier tewerk. Het leuke is dat het onderzoek nu kan blijven doorlopen, ook als ik al echt aan het bouwen ben: bij sommige scènes merk ik dat ik nog dieper moet graven, meer te weten moet komen over hoe iets werkt, hoe iets voelt.

Heb je zelf op Sicilië gewerkt en heb je er Roemeense arbeiders gesproken?

Ik ben verschillende keren naar Sicilië getrokken om er mensen te interviewen: een vakbondsleider van de boeren, een priester die met de vrouwen werkt en straathoekwerkers. De verhalen van de vrouwen kreeg ik via hen, en via een Siciliaanse professor die op het onderwerp van migratie-arbeid op het eiland doctoreerde. Ze heeft jaren arbeidsters geïnterviewd en gevolgd. Het contact legde ze door mee te gaan met de mobiele medische units die de vrouwen en hun kinderen opvolgden en behandelden. De straathoekwerkers vroegen of ik met hen mee wilde, om de vrouwen te bevragen. Daar voelde ik op dat moment een te grote schroom voor. Ik was er telkens slechts een korte periode, en naar mijn aanvoelen hoort er bij dat soort vragen toch telkens een zekere mate van wederkerigheid: de straathoekwerkers doen er hun werk, journalisten vertellen hun verhaal, medisch personeel heeft ook een duidelijke rol, terwijl ik zelf nog erg zoekend was.

Ik snap dat het voor het verhaal van belang was dat Lucian(het zoontje van Alina) meeging, omdat ook zijn perspectief belangrijk is. Lag het niet meer voor de hand om hem bij Alina’s ouders te laten en heb je dat overwogen?

Een van de redenen waarom sommige Roemeense vrouwen het harde werk in de kassen aannemen, is net omdat ze dan hun kinderen kunnen meenemen. Andere jobs die voor hen ter beschikking zijn, zijn meestal in de zorg: in bejaardentehuizen of bij mensen thuis. Dan is het onmogelijk om hun kinderen bij hen te houden. Die keuze tussen een kind bij de ouders in het thuisland achter te laten, en geen deel meer te zijn van de dagelijkse leefwereld tegenover de situatie dat je wel voortdurend samen bent, maar in erg harde omstandigheden vond ik een heel interessant en rijk gegeven.

Heb je het personage Alina op iemand gebaseerd of is ze volledige aan je fantasie ontsproten?

Het is een verzonnen personage, hoewel haar situatie gebaseerd is op een reële situatie.

Uit het verhaal komt naar voren dat vrijheid en vrije wil vaak holle begrippen zijn. Een mens is een speelbal van de omstandigheden. Is dat eigenlijk het hoofdthema van Oogst?

Voor mij is Oogst eerst en vooral een ode aan de veerkracht. Alina die klap na klap krijgt, en toch telkens weer recht krabbelt, omdat dat nu eenmaal is wat ze doet.

Heb je al een onderwerp voor je derde boek en zal zich dat weer op een heel ander deel van de wereld afspelen?

Langzaam begin ik te merken dat er in de afgelopen jaren toch wel alweer kiemen zijn uitgegroeid tot interessante plantjes, ja. Welk van de verschillende mogelijkheden het wordt durf ik nog niet te zeggen.

Vragen: Pieter Feller

Foto: Lieve Blancquaert

Lees hier de recensie van Oogst