Social media en moord

Laatste adem – Robert Bryndza – Vertaling: Willeke Lempens – Meulenhoff Boekerij – 361 blz.

Het vierde boek in de Erika Foster-serie is verschenen. Erika is rechercheur in Londen. Ze moet niets hebben van uiterlijk vertoon en worstelt nog steeds met de dood van haar man. In haar werk zou je haar beslist een pitbull kunnen noemen. Dit deel is prima als stand alone te lezen, maar als je haar ontwikkeling wilt volgen en die van de andere in alle delen van de serie terugkerende personen, kun je het beste met deel 1 beginnen: Het meisje in het ijs. De serie is inmiddels in zevenentwintig landen verschenen en alle delen hebben wel op de eerste plaats gestaan.

Een donker mysterie! Een jonge vrouw is eerst gemarteld en dan de schedel ingeslagen. Alsof ze een zak met doodgewoon vuil is, vervolgens in een container gedumpt. Rechercheur James Peterson is bij inspecteur Erika Foster thuis als de vondst wordt gemeld. Samengaan zij eropaf. Helaas, Erika is onlangs overgeplaatst naar een projectteam en het onderzoek wordt geleid door hoofdinspecteur Andy Sparks. De twee kunnen elkaar niet luchten of zien. Op onbeschofte wijze stuurt Sparks Erika bij de plaats delict weg. Een eerste verzoek om overplaatsing naar het onderzoeksteam wordt afgewezen.

Maar Erika zou Erika niet zijn als ze zich daar iets van aan aantrekt! Ze neemt ter plaatse de verklaring op van een drietal jongeren, waarvan één, Josh, haar opbelt en zegt dat hij aanwijzingen heeft om de identiteit van de vermoorde te bepalen. Uiteindelijk krijgt Erika toch de leiding over het onderzoeksteam, nadat ze min of meer gedwongen en met tegenzin haar excuses aan Sparks heeft aangeboden. De overige teamleden zijn Peterson, Moss en John McGorry, die ze van het project in Bromley heeft meegenomen. Ze vindt een link naar een onopgeloste moord op een vrouw vier maanden eerder. Die is op dezelfde plaats gedumpt en beide vrouwen hebben identieke wonden. Dan wordt er een vrouw ontvoerd. Erika veronderstelt dat zij hetzelfde lot zal ondergaan, tenzij het team er op tijd bij is.

Al direct in de proloog kijken we door de ogen van de moordenaar. Het zal blijken dat het een psychopaat, sadist van de bovenste plank, is. Hij zoekt zijn slachtoffers op via het internet en heeft het vooral voorzien op dames die met valse identiteit opereren. Moraal is ver te zoeken zoals blijkt uit zijn gedachten en gevoelens, waarop we ‘getrakteerd’ worden als de actie vanuit zijn gezichtspunt wordt beschreven. Hij is zeer zorgvuldig in de uitvoering en laat geen sporen achter voor de politie. Dat wordt voor Erika en haar team een hele klus: iemand te vinder die ‘onzichtbaar’ lijkt.

In een ‘whodunit’ waakt de auteur er wel voor veel over de dader mee te delen. Niet Bryndza! Hij laat de lezer niet alleen betrekkelijk snel weten wie het is, maar legt zijn hele persoonlijkheid bloot. We komen te weten waar hij woont en werkt. We leren de figuren om hem heen kennen, zijn familie en de mensen op zijn werk. Ook het trauma uit zijn jeugd. Maar dat blijkt een te zwak excuus te zijn om maar enige empathie met hem te voelen.

Drie motieven maken dat dit boek duidelijk boven het gemiddelde uitsteekt. Het eerste is de verpakte waarschuwing voor het misbruik van social media door kwaadwillende lieden. De moordenaar is in staat op het internet jacht op meisjes te maken, mede doordat deze vrouwen veel naïviteit ten toon spreiden. De auteur laat zien wat er verkeerd is om een leven te leiden op de telefoon en tablet, een zeer actueel gegeven. Het tweede is het hoe en waarom tot deze daden wordt gekomen door een psychopaat en het uit zijn eigen mond te horen komen. Het is griezelig hoe dit personage als het ware onder je huid weet te kruipen.

Het derde en misschien belangrijkste is wel de intermenselijk verhoudingen die een rol in het boek spelen. Het harmonieuze team dat uiteindelijk onder leiding van Erika het onderzoek uitvoert, heeft zo’n uitstraling, charisma, dat je met hen meevoelt. De zaken die je als lezer al weet, zou je zo graag met hen delen. Je voelt hun angst, niet op tijd te zijn om de ontvoerde vrouw te redden. Je sluit het team in je hart. Hun onderlinge spanningen: de relatie van Erika met Peterson versus haar professionalisme en de overige teamleden en haar reserves als het gaat om het aangaan van emotionele banden. Ze is eigenlijk nog steeds bezig haar emoties op een rijtje te zetten aangaande haar relatie met haar overleden echtgenoot. Meer weten? Dan zal je het boek zelf moeten lezen!

Als een soort afsluiting van het boek doet Bryndza nog iets bijzonders. Hij schrijft een brief aan de lezers, waarin hij ook een verklaring opneemt over zijn gebruik van het social media-motief. Maar nog belangrijker is, dat hij aan de lezer vraagt wat die denkt dat er moet gebeuren – willen we dat Erika en Peterson zich tevreden stellen met de huidige situatie en nog lang en gelukkig leven? Of moet er een hechtere band ontstaan? Moet Erika’s verleden terugkomen om haar te achtervolgen?

Met het taalgebruik van Bryndza is niets mis: eenvoudig en voor iedereen te volgen. In korte hoofdstukken met wisselend perspectief vertelt Bryndza een tenenkrommend verhaal, dat je nog wel enige tijd zal bijblijven. Flitsende dialogen en een aan de huid plakkende realiteit doen je weliswaar aan het einde van dit boek weemoedig afscheid nemen van Erika en haar vrienden, maar tegelijkertijd verlangen naar het verschijnen van het vijfde deel: Koud bloed. (Verschijnt in september 2019 bij Boekerij).

Kees de Kievid