Troonopvolgster geëvacueerd naar Ierland

De geheime gasten – Benjamin Black – vertaling: Arie Storm – Querido – 344 blz.

Op 18 maart zou Benjamin Black (pseudoniem van de Ierse schrijver John Banville) naar Nederland zijn gekomen. Er was een interview met hem gepland door de vertaler van dit boek, Arie Storm. Helaas zorgde het Coronavirus ervoor dat de auteur niet over de avonturen van het meisje (en haar zus) kon vertellen, dat later als koningin van Groot-Brittannië gekroond zou worden.

Elizabeth ziet dat een vogel zich tegen haar raam te pletter vliegt en vergelijkt de dode vogel met de slachtoffers van de bombardementen door de Luftwaffe. Het is zomer 1940, de luchtslag om Engeland. De hertog (koning George VI) en hertogin van York blijven uit solidariteit met de bevolking op hun post, maar vrezen voor de veiligheid van hun dochters Elizabeth en Margaret. Naar Canada overbrengen? Nee, het wordt Windsor Castle, maar dan kiest Black een andere mogelijkheid: Ierland. Is dat echt de fantasie van Black? Er gaan immers geruchten dat dit wel degelijk het geval geweest kan zijn!

Het plan is onderhandeld door de Britse diplomaat Richard Lascelles en de Ierse minister van Buitenlandse zaken Hegarty. In een paar woorden worden ze door Black treffend getypeerd. De eerste als “één van die loom ogende Engelsen … met een opgelegde hartelijkheid maar met een ruggengraat van getemperd staal”. De tweede als “een jonge veertiger … Qua vorm leek hij op een enigszins samengedrukt en weer uitgerekt vat Guinness”. Zie hier een voorbeeld van de aangename humor die Black in zijn verhaal weet te weven. Hegarty wordt vergezeld door (de enige protestantse) rechercheur van het Ierse politiecorps Garda, St. John Strafford, over wie de lezer nog veel meer te horen zal krijgen.

Hoe het ook zij, onder strikte geheimhouding worden de prinsessen – ze heten nu Ellen, met een zweempje arrogantie, en Mary, met een tikkeltje brutaliteit – naar het landgoed van de hertog van Edenmore, Clonmillis Hall, bij Tipperary overgebracht. Ierland heette in de Tweede Wereldoorlog ‘neutraal’ te zijn. Dus was er een deal nodig: Ierland neemt de meisjes op en Engeland levert de voor Ierland zo schaarse kolen.

De twee verwende dametjes (14 en 10 jaar oud) komen onder de hoede van Celia Nashe, die blij is eindelijk bij MI5 terechtgekomen te zijn, maar ze had met haar militaire opleiding meer verwacht dan kindermeisje te worden. “Hoe moest ze met dit alles omgaan? Hier was ze niet voor opgeleid, op twee meisjes passen, beiden vastberaden om op hun eigen wijze maar even obstinaat haar zoveel mogelijk hoofdpijn te bezorgen?” Hoe bedrogen komt zij uit!

Het is geweldig naïef om te denken dat de huisvesting van de meisjes en Celia voor de omgeving verborgen kan blijven. Immers bijna het voltallige personeel van de Hall bestaat uit Ieren, die vaak in het verleden een dierbare in de strijd tegen de Britse overheersing hebben verloren. De ressentimenten hierover vliegen door het boek heen! “De gedachte is dat hun aanwezigheid in de wildernis van … hun aanwezigheid op het platteland van Ierland”. Hoewel Black die passages een pretentieloze toon meegeeft, is de humor ervan pittig en soms zelfs scherp te noemen – een van de belangrijke kwaliteiten van deze roman.

Tom Clancy (vast geen toeval dat Black hem de naam van auteur van de beroemde Jack Ryan-romans geeft) komt nogal lachwekkend over. Hij heeft zichzelf benoemd tot baas van de lokale IRA-afdeling. Hij zou er zeker voor voelen de twee wichten te ontvoeren. Wat zou dat wel niet kunnen betekenen voor de stemming onder het Engelse volk. Naast deze ‘booswicht’ stelt Black nog andere kleurrijke figuren die best eens een bedreiging zouden kunnen vormen. Er wordt druk gespeculeerd. Omwonenden worden argwanend. Was het daar maar bij gebleven. Maar als Black geweervuur en lijken presenteert, komt de vaart erin, na een rustig begin.

De plot loopt niet over van spanning. Dat is logisch, want de lezer weet dat het met de twee ‘geheime gasten’ goed zal aflopen. De aanzet tot het verhaal, de evacuatie naar Ierland had ook goed kunnen leiden tot het genre van de “Wat als” (What if) roman. De toch niet zo slimme actie had ook slecht kunnen aflopen. Wat als de troonopvolgster en haar zus het er niet levend vanaf hadden gebracht?

Black voert boeiende figuren op. De verschillen tussen de karakters van Elizabeth (Ellen) en Margaret (Mary) komen duidelijk naar voren. Treffend is de meer gevoelige, plichtsgetrouwe kant van de eerste, tegenover de vastberadenheid en eigenwijsheid van de tweede. De gastheer, Sir William, is een soms wat aandoenlijke oude brombeer. De baas in het castle is eigenlijk zijn huishoudster Mrs. Hanlon, “een vrouw als een rotsblok”. Of de afloop voor deze en overige protagonisten, zowel aan Ierse als aan Engelse zijde, even positief is als van de zussen, dat moet de lezer maar zelf ontdekken.

Slimme man, die Banville/Black. Zijn keuze voor figuren uit een vorstenhuis is bijna vanzelfsprekend een succes. Hij kan, als Ier, de Britten nog eens goed onder de neus wrijven wat de eeuwenlange overheersing met de Ierse geest heeft gedaan. En nu weer: wat te denken van de tegenstelling tussen beide landen in verband met de Brexit!

De auteur hanteert een prettige boeiende stijl, met ruim voldoende diepgang en mooie metaforen, wat niet meer dan logisch is, gezien zijn staat van dienst op literair gebied. Zo won hij in 2005 de Booker Prize met zijn roman The Sea (De Zee, 2006) en wordt hij telkens genoemd als kandidaat voor de Nobelprijs. Zijn thrillers over de patholoog Garret Quirke: Neergang en De zwaan van Dublin waren in ons land behoorlijk succesvol. Hoewel Quirke nu geen rol speelt, zal ook dit boek een groot publiek trekken!

Kees de Kievid

Comments are closed.