Ook Jaap Friso groeide op met De Kameleon

Jaap Friso is jeugdboekenrecensent voor JaapLeest.nl. Hij werd in 1967 in Heerenveen geboren en na de middelbare school ging hij journalistiek studeren in Kampen aan de Christelijke Academie voor Journalistiek. Sinds 1990 woont hij in Utrecht. Hij werkte en werkt als journalist en publicist voor diverse media waaronder radio 1. Momenteel is hij communicatieadviseur bij de NCRV. In de jaren negentig verschenen van zijn hand recensies, achtergrondverhalen en interviews over kinder- en jeugdboeken en jeugdliteratuur in HN-Magazine (Hervormd Nederland) en Homologie. In het seizoen 2009/2010 was JaapLeest een wekelijkse rubriek in het radio 2 programma SnoTime!.

Je las als kind gewoon de boeken die je leuk vond. Kochten je ouders boeken en/of waren jullie lid van de bibliotheek? Kon je helemaal opgaan in een boek?

Ik kan me vooral herinneren dat ik alles las, van de tv-gidsen tot en met de Libelle van mijn moeder en stripboeken over Michel Vaillant maar ook de hele Kameleonreeks. Ik zat altijd te lezen, ook tijdens de lange autoritten naar het vakantieadres. We waren lid van de bieb en ik was verslingerd aan de ‘kommer-en-kwel-reeks’ van Lemniscaat. Volgens mij was ik niet zo bezig met de literaire kwaliteit maar vooral met de leeservaring, ik kon inderdaad verdwijnen in een boek. Later ontdekte ik auteurs als Chambers en Pohl en werd mijn belangstelling voor de jeugdliteratuur gewekt.

Las je als geboren Fries ook Friese kinderboeken en later misschien Friese romans en poëzie of heb je niets met Friese literatuur?

Ik heb thuis Fries leren spreken maar ik heb geen onderwijs in de Friese taal gekregen op school. Dus heb ik het nooit echt leren lezen of schrijven en dat kan ik ook niet foutloos. Natuurlijk begrijp ik voor het grootste deel wel maar ik heb weinig met de Friese taal als leestaal en om eerlijk te zijn: ik heb nog nooit een boek in het Fries gelezen.

Waaraan moet een goed literair kinderboek voldoen?

Daar heb ik geen eenduidig antwoord op behalve enkele clichés. Voor mij is geloof ik vooral belangrijk dat de auteur mij weet te overtuigen van zijn of haar noodzaak om dit verhaal te vertellen. Natuurlijk hoort daarbij dat taal, stijl, karakters en opbouw verzorgd, origineel en bij voorkeur authentiek zijn.

Er was weer een flinke discussie over de uitslag van de Griffeljury. Ik vond de lijst met winnaars van griffels, penselen en vlag en wimpels erg lang. Haalt dat de waarde van de prijzen niet onderuit? Was je het eens met de uitslag?

De jury heeft altijd gelijk. Natuurlijk zitten er meestal verrassingen bij of boeken die ik mis maar zolang de jury maar een goede onderbouwing geeft, is het prima. Het blijft een subjectief proces met veel appels en peren. Ik was dit jaar verrast over de discussie omdat de keuze in mijn ogen niet zo anders is dan in andere jaren. Volgens mij was de lijst ook niet langer dan andere jaren (er waren zelfs minder griffels) maar hij wordt nogal vertroebeld door de vlag en wimpels. Wat mij betreft koppelen ze die los of schaffen ze die helemaal af. Het gaat om de griffels en penselen, dat zijn er niet teveel en daaruit wordt uiteindelijk een winnaar gekozen, duidelijker kan het niet. Die vlaggen en wimpels zeggen me weinig, dat zijn vooral een soort troostprijzen die de aandacht afleiden.

Je hebt zelf ook in allerlei jury’s(o.a. Woutertje Pieterse Prijs) gezeten. Houdt zo’n jury wel rekening met de smaak van kinderen of gaat ze gewoon haar eigen gang?

De Woutertje jury hanteert literaire criteria en richt zich in eerste instantie daar op. Natuurlijk gaan de gesprekken en discussies tijdens het juryberaad ook over kinderen, niet over hun smaak trouwens. Eerder of een schrijver erin slaagt werelden, verbeelding en/of gevoelens te beschrijven en op te roepen die voor kinderen interessant zijn.

Van jeugdbibliothecarissen hoor ik vaak dat ze de boeken van Griffelwinnaars wel aanschaffen, maar dat ze betrekkelijk weinig worden uitgeleend. Komt dat door onze leesopvoeding – onze kinderen leren op school of thuis niet van literaire kinderboeken te houden – of staan literaire kinderboeken (soms) te ver af van wat kinderen willen lezen of kunnen begrijpen?

Literaire boeken staan misschien ver af van de grootste gemene deler, maar daar is literatuur dan ook niet specifiek voor bedoeld. Er zijn genoeg boeken die heel veel kinderen ‘leuk’ vinden. Dat is prima. Er zijn gelukkig ook boeken die zich onderscheiden, en die zijn soms wel en soms niet voor een grotere groep geschikt. Eerlijk gezegd ben ik er niet zo mee bezig wat kinderen precies lezen. Ik vind die hele leesbevorderingsdiscussie weinig boeiend, laat kinderen gewoon lekker doen waar hun hart naar uit gaat. Begrijp me goed: ik vind het geweldig dat schrijvers scholen bezoeken en zo, maar als een kind daarna toch liever blijft voetballen, dan is dat maar zo.

Wat is het doel van je website JaapLeest? Denk je dat recensies van kinderboeken enig effect hebben op de verkoop van een boek?

Het mooie van een website is dat ik er eigen baas ben en er veel kan. Ik heb veel ruimte en kan vrijwel onbegrensd mijn ding doen. De kracht zit hem voor een deel in de kwantiteit, ik plaats wekelijks drie of vier recensies en kan daarmee ook een breed scala aan genres bespreken. Ik beperk mij niet tot jeugdliteratuur, maar lees en bespreek gewoon veel boeken die voor kinderen verschijnen. Ook boeken die anders weinig tot geen aandacht krijgen van de pers. Een mooie aanvulling op andere recensenten die vaak minder ruimte tot hun beschikking hebben. Ik neem het trouwens erg serieus, mocht je daar al aan twijfelen. Ik ga voor iedere bespreking zitten en flans niet even een stukje in elkaar, dat zou geen recht doen aan een schrijver. Ik denk dat mijn besprekingen ouders en kinderen op een spoor kan zetten of op een idee kan brengen, dat hoor ik ook wel vaak terug. Inmiddels staan er een kleine achthonderd besprekingen op de site, dus het is ook een archief en naslagwerk geworden.

Terwijl iedereen vindt dat er al veel te veel boeken op de markt komen, is daar ineens het initiatief van Bol.com en de Singeluitgevers; Brave New Books. Iedereen kan nu zijn eigen boek laten uitgeven. Leopold en Querido behoren tot die groep en geven literaire kinderboeken uit. Schaadt dat hun naam niet? Wat vind je sowieso van dit initiatief?

Dit soort nieuwe ontwikkelingen moeten altijd even landen en ik kijk het lekker aan. Voor een recensent is het aanbod nu al nauwelijks te behappen dus ik word wel selectiever. Boeken die in eigen beheer of nu bij BNB zijn uitgegeven, moeten wel erg opvallen, willen ze mijn aandacht trekken of wil ik ze bespreken.

Papieren boeken of e-Books?

Papieren boeken. Ik lees niet graag lang op een beeldscherm en vooral kinderboeken moeten gewoon van papier zijn vind ik.

Ieder kind mag natuurlijk lezen wat het wil, als het maar leest dat is belangrijk. Maar welke jeugdboeken voor onder- en bovenbouw raad je aan om aan kinderen te geven zodat ze kunnen zien dat er meer is dan Geronimo Stilton etc. en dat daar ook veel van te genieten valt, zonder dat de verveling toeslaat?

Mijn adagium is om niet te veel op te dringen. Kinderen moeten vooral lezen wat bij ze past en daar kunnen ze natuurlijk wel wat in geholpen worden door bijvoorbeeld te wijzen op historische boeken of andere thema’s die ze aanspreken.

Kom je nog wel toe aan volwassen literatuur? Wat zijn de mooiste boeken die je ooit hebt gelezen?

Ja hoor, het schiet er wat bij in maar in de vakanties en zo tussendoor lees ik graag Nederlandse en Angelsaksische literatuur en af en toe een thriller of een politieke biografie. Ik heb vorig jaar nog de 700-dikke pagina’s tellende biografie van Barend Biesheuvel gelezen, en daar smul ik ook van. En ik lees nu door de Diorapthe jongerenliteratuurprijs wat meer van die zogenaamde jongerenliteratuur en dat bevalt me uitstekend. Ik neem deze vakantie onder andere de nieuwe John Le Carré mee.

Wil je tenslotte nog iets kwijt?

Bezoek iedere dag JaapLeest, dat is gezond voor de geest.