De zwakste schakel

De Ketting – Adrian McKinty – Vertaling: Sabine Mutsaers – Meulenhoff Boekerij – 351 blz.

Adrian McKinty verbleef een poos geleden in Mexico-stad, waar hij een (mislukte) poging deed een roman over Trotski te schrijven. Hij leerde daar een bijzonder fenomeen kennen ‘exchange killings’ (ruilmoorden): iemand biedt zich aan de plaats in te nemen van een kwetsbaarder ontvoerd familielid en meer geld te betalen. In de jaren zeventig woonde hij in Carrickfergus, Noord-Ierland, waar het de akelige gewoonte was kettingbrieven te versturen onder het dreigement dat de voorspelde bedreigingen werkelijkheid gemaakt zouden worden als de ketting verbroken werd. McKinty werd door zijn uitgever Salerno aangespoord deze zaken te combineren in een nieuwe roman, nadat hij eigenlijk al de pen aan de wilgen had gehangen en Uber-taxichauffeur was geworden. Het verschijnsel kettingbrieven is ook hier welbekend, met de waarschuwing de ketting niet te verbreken. Wat voor een thriller kan daar wel niet uit voortkomen?

De dertienjarige Kylie krijgt bij de bushalte een pistool op haar gericht en wordt gedwongen in een auto te stappen. Ze is gekidnapt. De auto met een man en een vrouw rijdt met haar weg, te hard, en wordt aangehouden. De agent wordt neergeschoten. Kylie krijgt te horen dat het van de gedragingen van haar moeder af zal hangen of ze het er levend af zal brengen.

Rachel, Kylie’s moeder, is op weg naar de oncoloog. Ze is bang dat haar borstkanker terugkomt. Onderweg krijgt ze een zeer verontrustend telefoontje van een “onbekend nummer”. Een vervormde stem zegt dat ze de auto moet stilzetten en over vijf minuten opnieuw gebeld zal worden.
“Wat er van je wordt gevraagd lijkt nu misschien onmogelijk, maar het is voor jou heel haalbaar. Geen politie. Geen enkele instantie.”
Dat tweede telefoontje komt: “Ik heb je dochter ontvoerd”. Rachel krijgt instructies. Als ze de zaak verpest ”dan sterft Kylie en dan sterft mijn zoon. Je maakt nu deel uit van de Ketting, Rachel.” Het is duidelijk wat de Ketting is: een reeks van ontvoeringen. Is er een geliefde ontvoerd, dan kan die gezond en wel terugkomen als de naasten zelf een ander ontvoeren enzovoort. Daarbij wordt dan ook nog om een losgeld gevraagd. Als alle schakels van de Ketting dat betalen is één ding duidelijk: de organisator gaat heel rijk worden.

Hiermee zitten we meteen midden in de plot, zodat het niet verstandig zou zijn meer te verraden. Een ketting is zo sterk als de zwakste schakel, luidt een spreekwoord. Is er iemand die de Ketting zal verbreken? Hoe zal het afopen met Kylie? Gaat Rachel inderdaad zelf ook een kind ontvoeren? Kan ze hulp mobiliseren? Hoe loopt het af met de overige gedwongen deelnemers aan de Ketting? Om dat te weten te komen, blijft er niets anders over dan dit adembenemende boek te lezen.

McKinty heeft een uniek uitgangspunt neergezet. Hij maakt gebruik van de wetenschap dat ouders er ‘alles’ aan zullen doen hun geliefde terug te krijgen. Dingen doen, waarvan ze zich nooit hadden voorgesteld ertoe in staat te zijn. Drie emoties nemen hand over hand sterk toe: woede, angst en wanhoop. Het maakt dat dit boek je confronteert met de rauwe werkelijkheid. Hier blijkt maar weer eens hoe dun het schilletje op de beschaving is. Niets ontziende criminelen die uit geldbejag gezinnen in vertwijfeling storten, en anderen tot criminele activiteiten dwingen. Hoeveel kwaad, dat met bakken uit het verhaal op je af komt, kun je verwerken? Het versterkt je hoop op het vinden van deze onmensen. De auteur beseft dat er af en toe een adempauze moet komen en verwerkt daartoe enkele ‘kwinkslagen’ en fragmenten met enige uitleg in zijn verhaal. Hij grijpt terug op zijn chauffeursloopbaan als hij een van de criminelen laat zeggen: “…de verdomde Uber van ontvoering … je hoeft niets te doen, de cliënten doen alles zelf”.

Naast de originaliteit van de plot is het verfrissend nu eens geen briljante detective of rechercheur of superheld aan te treffen, maar heel gewone mensen. Daarom ligt je volledige sympathie bij hen. Je leeft met ze mee in hun ellende. Je verafschuwt de onvoorstelbare emotionele wreedheid van de criminelen. Je twijfelt mee met de verschrikkelijke keuzes die de slachtoffers moeten maken. Het strekt McKinty tot eer dit in een thriller naar voren te brengen. Je kunt niet ontkennen dat hij naast auteur ook filosoof moet zijn. Immers, hij laat Rachel existentialisme doceren en hij brengt het boek At the Existential Café ter sprake. Dat geeft de thriller een duidelijk tweede niveau.

McKinty laat ook nog eens zien, hoe ver mensen kunnen gaan in het bespioneren van elkaar. Het zou uitermate logisch zijn als bezorgde ouders onder de lezers zich gaan afvragen hoe ze hun kind het beste kunnen beschermen tegen dit kwaad, zoals de auteur het zelf ook al opmerkt. Blijvend is wat de lezer zich bij vele acties zal afvragen. Zou ik dit ooit doen? Wie is in staat zoiets te bedenken? McKinty zal je lang in spanning houden. Hij bouwt het deskundig op door je af en toe een glimp te laten zien. Hij doet dat o.a. in (enigszins vertragende) flashbacks.

McKinty heeft met dit intrigerende werk zijn carrière een flinke boost gegeven, wat al tot resultaat heeft gehad dat Paramount de filmrechten heeft gekocht.

Kees de Kievid