Eén stuk, drie bedrijven
Keizers van het Colosseum – Anton van Hooff – Ambo/Anthos Uitgevers – 304 blz.
De historicus Anton van Hooff heeft de afgelopen jaren enkele zeer goede boeken geschreven over een aantal onderwerpen uit de Klassieke Oudheid. Zo publiceerde hij onder meer werken over keizer Nero en Seneca, de keizer-filosoof Marcus Aurelius en over de eerste democratie in Athene.
In dit werk neemt hij de drie zogenaamde Flavische keizers onder de loep. In 69 n.C. komt de toen zestigjarige Vespasianus onverwacht op de keizerstroon in Rome na een zeer woelige periode die volgde op de zelfmoord van keizer Nero. Tien jaar later wordt Vespasianus opgevolgd door zijn zoon Titus. Deze sterft echter na twee jaar waarop zijn broer Domitianus tot keizer wordt uitgeroepen. De Flavische periode eindigt in 96 n.C. met de moord op Domitianus. Naast het feit dat ze behoorden tot dezelfde familie verbindt een belangrijk Romeins monument deze drie keizers: het Flavisch Amfitheater, beter bekend onder zijn middeleeuwse naam: het Colosseum. De bouw van dit indrukwekkend monument werd gestart onder Vespasianus, Titus wijdde het officieel in en Domitianus legde er de laatste hand aan.
Wie een boek schrijft over de Romeinse keizers moet sowieso terugvallen op een beperkt aantal klassieke auteurs zoals Suetonius, Tacitus, Plinius de Jongere, Cassius Dio of de Joodse geschiedschrijver Flavius Josephus. Van Hooff gaat evenwel op een creatieve manier om met deze bronnen door geen chronologische biografie van iedere keizer weer te geven. Hij heeft het boek ingedeeld in een aantal thema’s waarbij hij telkens de drie keizers overloopt. Dit maakt het mogelijk deze drie figuren zeer goed met elkaar te vergelijken. Zo kan ook goed geduid worden wat de Flaviërs gemeenschappelijk hebben en wat specifiek eigen is voor ieder van hen. Gevolg van deze aanpak is dat soms zaken herhaald en terug aangehaald worden. Dit gebeurt telkens met een verwijzing tussen haakjes naar de bladzijde waar de uitgebreidere info staat. Van Hooff brengt een genuanceerd beeld van de drie keizers. Dit is nodig. De geschiedschrijving heeft immers nogal de neiging om de Romeinse keizers in de vakjes ‘goed’ of ‘slecht’ te duwen. Zo heeft keizer Domitianus de beoordeling ‘slecht’ gekregen. Van Hooff belicht evenwel ook de positieve aspecten van deze laatste Flavische keizer.
De auteur geeft ook veel achtergrondinfo over een aantal aspecten van de toenmalige Romeinse samenleving. Uit het werk komt duidelijk naar voren dat je als keizer over heel wat vaardigheden moest beschikken om het langere tijd vol te houden. Het volk, het leger en de senatoren waren geledingen van de toenmalige maatschappij waar je als keizer voortdurend rekening mee moest houden. Maar de Flaviërs worden tijdens hun bewind met nog andere zaken geconfronteerd: de Joden en Bataven komen in opstand, een pestepidemie teistert Rome en de Vesuvius bedekt Pompeii en Herculaneum onder een dikke laag as. De drie keizers hebben ook hun stempel gedrukt op de bouwwerken in Rome met als bekendste exponent het Colosseum. Aan dit gebouw alsook aan andere bouwinitiatieven wijdt de auteur twee hoofdstukken. Het boek eindigt tenslotte met de opmaak van de historische balans van de Flavische keizers. De besproken keizers zijn misschien niet de meest bekende maar hebben een belangrijke rol gespeeld om, na een woelige periode, het keizerschap terug allure te geven.
Voorin het boek zijn een chronologisch overzicht van de Flavische periode opgenomen alsook de stamboom van de Flavii. Handig zijn ook de overzichtskaartjes met o.m. de gebouwen in Rome die deze keizers hebben gebouwd, uitgebreid of hersteld. Achterin is nog een literatuurlijst opgenomen alsook een uitgebreide verklarende notenlijst, illustratieverantwoording en register. Het boek bevat ook enkele zwart-wit- en kleurenillustraties.
Keizers van het Colosseum geeft een goed overzicht van de Flavische keizers en is zeker een aanrader voor wie geïnteresseerd is in de geschiedenis van het oude Rome. Meteen een ideale gelegenheid om kennis te maken met deze toch vrij belangrijke maar niet zo gekende en bekende Romeinse keizers.
Kris Muylle
