Hitler en de kranten
De vergeten gesprekken met Hitler – Eric Branca – Vertaling: Hans E. van Riemsdijk – Polis – 318 blz.
Over Adolf Hitler is men nog niet uitgeschreven. Er zijn al honderden boeken over de Duitse dictator verschenen en dit boek is weer een nuttige aanvulling. Van 1923 tot 1940 gaf Hitler regelmatig interviews. Heel veel journalisten wilden de man die opklom van onbeduidende korporaal in de Eerste Wereldoorlog tot leider van een van de machtigste Europese landen aan de tand voelen. De meeste interviews in dit boek zijn gegeven aan journalisten die Hitler kon gebruiken voor zijn propaganda. Velen zijn aanhangers van het Nationaal Socialisme of staan er sympathiek tegenover. Eén keer glipte een joodse journalist – Max Fraenkel journalist van The Jewish Criterion – tussen de mazen door en lukte het Hitler te interviewen. Hitler was er uiteraard woedend over. Interviewen is in dit verband misschien niet het juiste woord voor de gesprekken die Hitler toestond. Hij bepaalde niet alleen wie hij te woord stond, maar vaak ook de inhoud. Dat was zeker het geval toen hij aan de macht was.
Hitler trad de journalisten vriendelijk tegemoet en palmde ze in door zijn voorkomende gedrag. Hij bepaalde meestal dat de journalist niets moest noteren, maar na afloop zijn indrukken moest opschrijven. Soms kon een journalist amper vragen stellen of gaf Hitler geen antwoord op de vragen, maar vertelde gewoon wat hij kwijt wilde, een tactiek die politici heden ten dage nog toepassen. Het kwam ook voor dat hij de vragen alleen schriftelijk wilde beantwoorden. Soms gaf hij dan zelf geen antwoord, maar vulde de propaganda-afdeling van de Nazi’s de antwoorden in.
Fernand Brinon van het Franse Le Matin vergaat het zo als hij Hitler mag interviewen: “De kanselier heeft mij gevraagd geen letterlijk verslag op te stellen waarin de antwoorden meteen na de vragen staan. Hij verkiest een vrije bespreking van wat onderwerpen boven de strakke lijn van een interview.”
De journalisten die Branca opvoert zijn voornamelijk afkomstig uit Frankrijk en Amerika. Niet zo verwonderlijk als je weet dat de schrijver een Fransman is en dat Frankrijk door Hitler werd beschouwd als de grootste vijand van Duitsland. Frankrijk had Duitsland na 1919 vernederd met de Vrede van Versailles met inkrimping van het grondgebied en voorwaarden die Duitsland verplichtten om jarenlang grote schuldbetalingen te doen. Het is algemeen bekend dat deze vrede de katalysator is geweest voor de Tweede Wereldoorlog. Al in Mein Kampf, het boek dat Hitler in 1924 in gevangenschap schreef, staat dat Frankrijk vijand nummer één was. Ook Hitlers Jodenhaat komt in dat boek al duidelijk aan het licht.
In de interviews toont Hitler meerdere gezichten. Een ervan is die van vredestichter. Aan Franse journalisten vertelde hij dat hij niet uit is op oorlog met Frankrijk, maar juist vrede wil. Hij steunt ook Frans-Duitse uitwisselingsprogramma’s om de verhouding tussen de beide volkeren te verbeteren. Aan de Duitse kranten, die op een gegeven moment helemaal in handen waren van de Nazi’s, liet hij een heel ander geluid horen. Daarin liet hij wel blijken dat Frankrijk vijand nummer één was en ook dat Duitsland eropuit was om de verloren gegane gebieden, waaronder de koloniën, terug te veroveren. Steeds beklemtoonde hij aan de buitenlandse kranten dat hij er niet op uit was om gebieden van Groot-Brittannië te veroveren. Ook de Verenigde Staten en ook Zuid-Amerika hadden volgens Hitler niets te duchten van Duitsland.
Met hoofdstukken als “‘Putzi’ Hanfstaengl, de Amerikaanse promotor”, “De inschikkelijkheid van de Daily Mail” en “Bedenkelijke deals van Associated Press” laat Eric Branca zien dat veel buitenlandse kranten niet door hadden wat een oorlogshitser Hitler was of al ze dat wel zagen er geen probleem mee hadden om zijn denkbeelden te bewieroken.
Omdat Mein Kampf in het Duits was geschreven en er geen Franse vertaling beschikbaar was, wisten veel Fransen niet wat er in dat boek over Frankrijk gezegd werd.
Fernand Sorlot – eigenaar van Nouvelles Éditions Latines – besluit om tegen het verbod van Hitler in een Franse vertaling uit te brengen. Zodra het werk is vertaald, spant Max Amann, als gevolmachtigde van de Führer, een kort geding aan om distributie te voorkomen. Op 18 juni 1934 wordt Sorlot veroordeeld en wordt de Franse oplage vernietigd.
Iedereen weet dat Hitler een grote manipulator was. Dit boek laat dat ook weer duidelijk zien. Hij weet precies wie hij te woord moet staan en wat hij aan wie moet zeggen. Hij was een expert in het verspreiden van wat we nu fake-news zouden noemen. Met de Duitse kranten en radio in handen van de Nazi’s kon hij ervoor zorgen dat hij een groot deel van het Duitse volk door propaganda achter zich kreeg.
In een nawoord gaat Frank Seberechts in op de pers in België en Nederland over Hitler in de periode tussen 1923 en 1940. Een nuttige aanvulling.
Voor iedereen die meer over Hitler, maar ook over de dictators en manipulators van onze tijd, wil weten, vormen de vergeten interviews met Hitler die Eric Branca heeft opgedolven uit de archieven een heel interessant en boeiend relaas dat een interessante kijk geeft op de manier waarop de media bespeeld kunnen worden.
