IJzige kou in oorlogstijd
De wintersoldaat – Daniel Mason – Vertaling: Theo Schoemaker – Hollands Diep – 366 blz.
Fantoompijn: “een normaal en veelvoorkomend verschijnsel na een amputatie. Na amputatie komt fantoompijn bij globaal 70% van de patiënten voor. Fantoompijn doet zich het meest voor in aanvallen die in ernst en frequentie kunnen verschillen, maar kan ook chronisch optreden en dus altijd aanwezig zijn” (bron: Wikipedia).
In De wintersoldaat van Daniel Mason komen heel wat mensen voor bij wie ledematen moeten worden geamputeerd. In overdrachtelijke zin krijgt de hoofdpersoon met dit fenomeen te maken.
Lucius is een tamelijk briljante student geneeskunde aan het begin van de eerste wereldoorlog. Niets staat een glanzende loopbaan in de weg. Totdat hij zich laat meeslepen door de geromantiseerde verhalen over de medische praktijk op het slagveld. Hij staakt de studie en gaat in dienst. Hij komt terecht in een afgelegen uithoek in de Karpaten waar een kerk dienst doet als noodhospitaal.
In dat noodhospitaal mankeert het aan van alles: deskundige artsen en ander personeel, medicamenten en allerlei andere basale voorzieningen. Zijn eigen gebrek aan ervaring maakt het er niet beter op. Maar er is een mysterieuze vrijwilligster, Margareta, die ervoor zorgt dat het nog enigszins functioneert. Zij blijkt erg vaardig in het verlenen van medische zorg, zij is bijzonder strikt als het om hygiëne en bestrijding van luizen gaat en is verrassend goed in amputaties. En wel op zodanige wijze dat wonden goed helen en er geen onnodige extra schade op volgt. Ondanks de beperkingen weten zij de gewonden meestal zo goed mogelijk op te lappen.
Op weer een zeer koude dag wordt de wintersoldaat binnengebracht. Er lijkt bij hem geen redden aan maar Lucius en Margareta weten deze Jószef Horvath langzaam maar zeker weer tot leven te wekken. Dat Lucius bij deze man enige details tegenkomt die hem aan zijn jongere jaren doen herinneren, maakt het voor hem tot een persoonlijke uitdaging. Te persoonlijk, want het vertroebelt zijn blik en op een dag neemt hij een beslissing aangaande deze patiënt die verkeerd uitpakt. De gevolgen van deze onprofessionele houding zijn groot en resulteren in allerlei varianten fantoompijn: bij de ene betrokkene in lichamelijke zin, bij de andere(n) op het gebied van de liefde.
De wintersoldaat is vooral een nogal dramatisch verlopende liefdesgeschiedenis. Het is er één van de klassieke soort: langzame toenadering, op gang geholpen door de miserabele omstandigheden in een koude en verre uithoek, mensen die noodgedwongen op elkaar zijn aangewezen.
Maar het is meer: het geeft een indrukwekkend beeld van de verschrikkingen van, in dit geval, de eerste wereldoorlog. De verwondingen zijn verschrikkelijk, er moeten nogal vaak ledematen worden geamputeerd en de medische zorg komt in alle opzichten tekort. Hoewel de oorlog zelf nauwelijks aan bod komt kan De wintersoldaat worden gerekend tot de anti-oorlogsromans.
Mooie sfeertekening, intrigerende personages
De kracht van dit boek zit hem vooral in de sfeertekening en de personages. De vaak ijzige kou is haast voelbaar en je krijgt bijna als vanzelf de neiging om te gaan krabben als je leest over de enorme hoeveelheden luizen.
Lucius heeft de voornaamste rol in De wintersoldaat. Je volgt hem tijdens zijn studie, beleeft vanuit zijn perspectief de ontwikkelingen in het noodhospitaal en leeft met hem mee in de jaren die daarop volgen. Jaren met veel emotie, zonder dat het overdreven sentimenteel wordt. Maar het is toch vooral de mysterieuze Margareta die blijft hangen. Hoe kan het dat zij zo vaardig is op medisch gebied, beter toegerust op de taak dan de goed opgeleide Lucius? En in een tijd dat vrouwen een ondergeschikte rol hadden houdt zij op haar manier de touwtjes in handen in het noodhospitaal. Simpelweg omdat zij vaardig is, uitermate praktisch en effectiever optreedt dan de mannen. Een bijzonder interessante jongedame van wie de achtergrond in nevelen blijft gehuld. En dan is er nog de persoon naar wie dit boek is vernoemd. Van hem weten wij nog minder en toch is zijn rol van cruciaal belang.
Op de cover noemt Anthony Doerr het: “deels mysterie, deels oorlogsverhaal, deels een liefdesgeschiedenis. De wintersoldaat is een droom van een roman.” Een flaptekst die weliswaar de lading dekt, maar waaraan toegevoegd mag worden dat het vooral draait om de intrigerende en mysterieuze personages.
Boek bestellen!
