Joodse Jetje wordt filmster
Diva – Erik Brouwer – Uitgeverij Bern – 322 blz.
In een kort voorwoord zegt de schrijver: “Niet alles in dit boek is waar. Dat komt voor een groot deel door de hoofdpersoon. Ze hield ervan om verwarring te scheppen. Op een gegeven moment wisten nog maar weinig mensen wat echt en wat verzonnen was.”
Er zijn destijds honderden artikelen verschenen over Julie Henriette Goudeket (1891 – 1985), artiestennaam Jetta Goudal, en aan Brouwer de taak om de waarheid te scheiden van de verzinsels. Julie Henriette Goudeket, roepnaam Jetje, groeide op in een Orthodox Joods gezin in Amsterdam in een huis aan de Plantage Middenlaan. Vader Mozes Wolf Goudeket zat, zoals zoveel joden in die tijd, in de diamanthandel. Hij bezat een diamantslijperij. Jetje had nog een oudere zus Bertha. Hun opvoeding was streng. Uitgaan zonder chaperonne was ondenkbaar en leuke uitjes zaten er niet in. Jetje vond dat haar vader te ouderwetse opvattingen had over vrouwen en wil weg uit zijn invloedsfeer. In 1917 neemt ze een rigoureus besluit. Ze koopt in Rotterdam een kaartje voor de overtocht naar Amerika met de SS Noordam en vertrekt naar New York zonder haar familie in te lichten. Ze is dan 25 jaar.
Op 30 mei 1917 komt ze aan in New York en wordt ondervraagd op Ellis Island. Ze geeft nog wel haar eigen naam op, maar zegt niet dat ze joods is, maar Nederlandse en dat ze gaat trouwen met een man die op haar wacht. Alleenstaande vrouwen kwamen de VS namelijk niet in. Ze betrok een kamer in het Martha Washington Hotel voor vrouwen en kreeg werk als stenografe. Intussen studeerde ze ijverig de Engelse taal die ze al snel beter ging beheersen. In Nederland had ze een cursus “stemvorming, voordrachtskunst en ademhalingsgymnastiek” had gevolgd bij juffrouw Mollinger. Dat was een soort toneelopleiding. Daaruit voortvloeiend had ze één toneelrol gespeeld, namelijk Roosje in Verleden van Ina Boudier-Bakker. Haar grote wens was om een carrière als actrice te beginnen in de VS. Ze bezocht in New York veel toneelvoorstellingen, bedacht de artiestennaam, Jetta Goudal en verzon een verleden. Ze was in Versaille geboren en ze deed ook acht jaar van haar leeftijd af. Haar joodse afkomst verdoezelde ze. Een nieuwe vrouw was geboren.
In 1921 lukte het haar om een rol te krijgen in het stuk The Hero op Broadway. Ze speelde een Belgisch meisje, een rol die bij haar paste, want ze had natuurlijk een accent. Ze kreeg goede kritieken en werd ontdekt door filmregisseur Sidney Olcott. In september 1922 speelde ze een rolletje in de film Timothy’s Quest. Dit werd de opmaat tot een filmcarrière in de stomme film. Ze kwam uiteindelijk in de stal terecht van de grootste filmmaker uit die tijd, Cecil B. DeMille.
Haar werk voor DeMille bracht haar veel succes, maar luidde ook haar ondergang in. Toen DeMille haar weigerde te betalen, ondanks dat ze nog een lopend contract had, spande ze een rechtszaak tegen hem aan. Ze won die uiteindelijk, maar procederen tegen filmbazen werd nooit gedaan, want iedereen wist dat je dan op de zwarte lijst kwam te staan. Na die rechtszaak speelde ze nog een paar kleine rollen, maar haar filmcarrière was in feite voorbij. De rechtszaak legde de basis voor een vakbond voor mensen die in de filmindustrie werkten. Er werd ook een wet naar haar vernoemd, de Goudalwet.
Jetta Goudal trouwde met de bekende binnenhuisarchitect, Harold Walter Grieve. Het was een verstandshuwelijk. Van Grieve werd vermoed dat hij homoseksueel was en door een huwelijk zouden die verdenkingen op de achtergrond raken. Het huwelijk bleef kinderloos. Heel lang vormden de twee een succesvol duo die tal van huizen van beroemde personen o.a. het buitenverblijf van president Eisenhower inrichtte.
Uit de bronnenlijst achterin het boek blijkt dat Erik Brouwer veel en goed onderzoek heeft gedaan naar Jetta Goudal en een aantal mythen heeft kunnen ontkrachten. Ook de geschiedenis van haar familie wordt hier en daar in korte hoofdstukken aangestipt. Haar vader stierf in 1942 een natuurlijke dood, maar veel familieleden belandden in de Tweede Wereldoorlog in concentratiekampen. Dat vormde een schril contrast met de luxe levenswijze van Jetta Goudal in Californië. Diverse keren heeft haar zus, en ook een nichtje dat naar de VS was geëmigreerd, contact met Jetta gezocht, maar die wees elke vorm van toenadering af. Ze verloochende haar afkomst en zelfs haar echtgenoot heeft nooit geweten hoe oud ze was en waar ze echt vandaan kwam.
De redactie had wel wat accurater gemogen, want er zijn wat foutjes in het boek geslopen, zoals het feit dat een miljoen Belgische vluchtelingen naar Amsterdam zouden zijn gekomen. Dat aantal gold voor heel Nederland. Over het algemeen is het een boeiende levensbeschrijving van een vrouw die haar eigen weg zocht, maar daarbij wel haar familie genadeloos liet vallen. Jetta Goudal, een filmster met een donker randje.
