Nerveuze einzelgänger werd schrijver
De schrijver die over de soep vloog. Het leven van Frans Pointl – David de Poel – Nijgh & Van Ditmar – 274 blz.
De titel is ontleend aan de bestseller De kip die over de soep vloog van Frans Pointl (1933 – 2015). De man die op zesenvijftigjarige leeftijd doorbrak met dit debuut door een optreden in het boekenprogramma van Adriaan van Dis op 25 maart 1990. David de Poel werd aan het eind van het leven van Pointl ‘bevriend’ met hem. Bevriend tussen aanhalingstekens, want vriend zijn met Frans Pointl was niet eenvoudig. Pointl is zijn leven lang een einzelgänger geweest, die anderen niet graag toeliet tot zijn privéleven. De schrijver vroeg zelf aan De Poel of hij ervoor voelde om zijn biografie te schrijven. De Poel was vereerd, omdat hij Pointls boeken en verhalen zeer waardeerde, dus zegde hij toe. Pointl is een schrijver die bijna al zijn verhalen baseerde op wat hij zelf beleefde. Ken je Pointl dan al door zijn werk te lezen? Grotendeels wel, maar natuurlijk zijn de verhalen die in zijn boeken verschenen niet een op een de waarheid.
David de Poel doet in het boek zijn best om waarheid en verdichtsel uit elkaar te halen, wat niet altijd helemaal lukt, omdat veel mensen die Pointl kenden al zijn overleden. De totstandkoming van dit boek ging niet zonder slag of stoot. Pointl kwam een paar keer terug op zijn besluit, omdat hij vond dat er te veel pijnlijke zaken in het boek zouden komen.
De Poel is in 2008 op vakantie in Nice als Pointl hem belt na een stukje dat in het Parool heeft gestaan over de toekomstige biografie.
“Op de tweede dag in Nice gaat de telefoon. Ik herken het nummer meteen. Frans is woest. Hij vertelt dat hij het Parool altijd een dag na verschijning van een buurvrouw krijgt. ‘Waarom ga je door met de biografie, terwijl ik je gevraagd heb te stoppen?’ vraagt hij.
‘Ik ben al een eind op weg, en ik heb er al zoveel tijd en energie in zitten dat ik het boek niet zomaar aan de kant kan leggen,’ antwoord ik.”
De Poel heeft voor een aparte aanpak gekozen. Periodes uit het leven van Pointl worden afgewisseld met verslagen over hoe het in de laatste jaren van zijn leven gaat. Het gaat lang niet goed met hem. Hij wordt diverse keren geopereerd en blijkt het syndroom van Guillan-Barré te hebben, een aandoening van het zenuwstelsel. Pointl kreeg veel last van zijn voeten die vergroeiden, waardoor hij de laatste jaren van zijn leven niet meer kon lopen.
Frans Pointl had een verscheurde jeugd. Zijn moeder was de Joodse Rebecca van Dam die laat trouwde met de Oostenrijkse filmmaker en fotograaf, Christian Pointl. Ze was 44 toen Frans werd geboren. Zijn ouders scheidden al snel na zijn geboorte. Zijn moeder overleefde weliswaar de oorlog, maar hield er wel een trauma aan over, ze verloor veel familieleden. Frans was in de oorlog een tijdje ondergebracht bij de familie Besse in Krommenie. Zelf beweerde hij dat hij daar was ondergedoken (dat vertelde hij ook bij Van Dis). Hij werd ook nog enkele maanden behandeld in een psychiatrische inrichting, omdat hij onhandelbaar zou zijn.
Na de oorlog leefde hij samen met zijn moeder die hem geen seconde uit het oog liet. Ze was overbezorgd en wist bijvoorbeeld precies hoeveel tijd Frans nodig had om van school naar huis te lopen. Toen ze in 1958 overleed, voelde dat voor Pointl als een bevrijding, eindelijk kon hij doen en laten wat hij wilde. Toch voelde hij ook wroeging over de keren dat hij zijn moeder onheus had bejegend. Er volgde een tijd waarin Pointl van het ene baantje naar het andere ging en ook van de ene huurkamer naar de andere. Een periode waarin hij met heel veel verschillende hospita’s te maken kreeg. Ze komen in vele bundels voor, zoals in een bundel die speciaal aan hen gewijd is De hospita’s (Nijgh & Van Ditmar, 1996). In die tijd had hij nooit veel geld. Dat veranderde drastisch na zijn optreden bij Van Dis. De kip die over de soep vloog werd een bestseller. Hij verdiende er een paar ton mee. Pointl kon eindelijk op stand gaan wonen en kocht een appartement in het Rosenthalhuis aan de Nieuwe Gracht.
Minstens zo boeiend als de biografie van het leven van Frans Pointl zijn de verslagen van zijn laatste jaren waar De Poel steun en toeverlaat was voor de schrijver. Toen Pointl in het ziekenhuis lag na een hersenbloeding, werd De Poel zijn contactpersoon. Er ontstonden onverkwikkelijke toestanden, toen een zoon van Pointl’s vriendin Paula probeerde om ook contactpersoon te worden. Hij viel De Poel constant lastig en bedreigde hem zelfs. Hij wilde per se het appartement van Pointl in om te kunnen beschikken over diens bankpasjes. De politie moest eraan te pas komen om de zoon op afstand te houden. Pointl kreeg zelfs een valse naam in het ziekenhuis, hij werd meneer Jansen.
De laatste jaren van Pointl in het Sarphatihuis, waar hij het helemaal niet naar zijn zin had, waren een lijdensweg. De verzorging liet veel te wensen over. Heel lang hikte Pointl tegen euthanasie aan en uiteindelijk werd die toegestaan. Op 1 oktober 2015 overleed de schrijver in het bijzijn van twee vriendinnen en David de Poel. Het duurde nog bijna vier jaar voordat deze biografie af was. Een gedegen werk dat de liefhebbers van de boeken van Pointl zeer zal bevallen.
