“Over het leesgedrag van jongeren ben ik positief gestemd”

Lucas Zandberg (Langezwaag, 1977) is schrijver van voornamelijk historische romans. Hij schreef Mijn leven is van mij (2007) over het werkelijke leven van keizerin Elizabeth van Oostenrijk, De laatste maîtresse (2010) over het liefje van de Franse koning Lodewijk XV, Mayling (2012) over de vrouw van Chiang Kai-shek, De vergeten prins (2015) over Wiwill, de jong gestorven oudste zoon van Willem III, en De rendementsdenker (2017), een satirische roman over het onderwijs die in 2019 voor het theater werd bewerkt. Onlangs verscheen Keizerlijk geel, een historische roman over macht en moederliefde, gebaseerd op het leven van keizerin-regentes Cixi.

Ik las dat je geboren bent in het dorp Langezwaag waar ook Hotze de Roos vandaan komt. Was je in je jeugd een fan van zijn boeken?

Niet in het bijzonder, al herinner ik me dat ik meerdere boeken uit De Kameleon-reeks heb gelezen. De Roos en ik zijn overigens ook nog aan dezelfde straat geboren, de Hegedyk. Daaraan moet toevoegen dat het een lange weg is, zo’n zeven kilometer.

Ik kan me voorstellen dat je daar lekker veel buiten hebt gespeeld. Las je evengoed veel kinderboeken en welke titels waren je favoriet?

Met name in de lente en de zomer was het daar mooi, maar de wereld voelde er klein. Ik ben bovendien opgegroeid in een weinig harmonieus gezin, dus ik vluchtte al gauw in lezen. Als kind las ik alles wat los en vast zat. Ik was dol op Roald Dahl. Op de basisschool in Luxwoude had ik een leraar die mijn liefde voor lezen en schrijven aanmoedigde. Daarvoor ben ik hem nog steeds dankbaar.

Op de middelbare school kan de zin in lezen helemaal verdwijnen door een saaie of ongeïnspireerde leraar of omdat de boeken niet aansluiten bij de puberleeftijd. Hoe ging dat met jou?

Ongeveer zoals jij het nu beschrijft. Bij de buitenlandse talen las ik het ene na het andere prachtige boek, maar bij Nederlands was het oersaai. Ik herinner me dat ik er volgens een leraar niet in was geslaagd de blijkbaar diepgravende existentiële problematiek in een roman te identificeren. In mijn ogen waren de personages verwend en gelukkig, en hadden ze dus geen problemen. Tegenwoordig heet dat keuzestress. Pas als volwassene begreep ik dat dit kwam door mijn eigen achtergrond. Lezen is projecteren. De buitenlandse literatuur heeft mijn leesplezier gered.

Ik ken je als een fel tegenstander van het gebruik van de Iphone en de tablet, de medeveroorzakers van de ontlezing bij jongeren. Als je minister van onderwijs was, welke maatregelen zou je dan nemen om het lezen te bevorderen?

Over het leesgedrag van jongeren ben ik positief gestemd. De laatste tijd zie ik steeds meer lezende jongeren in het straatbeeld. Het zijn juist de volwassenen die het slechte voorbeeld geven. Ze verspillen hun tijd aan allerlei onzinnige apps en vergeten hun kinderen voor te lezen. Of überhaupt met ze te praten. De psychische gevolgen van deze vorm van kindermishandeling vind ik vele malen urgenter dan het veronderstelde probleem van de ontlezing.

Gezien je voorkeur voor historische romans neem ik aan dat geschiedenis een van je favoriete vakken was. Was je destijds al geïnteresseerd in koningen, prinsen en prinsessen?

Ik moet nu een beetje zuchten, want ik vermoed dat lezers nu aannemen dat ik kitsch schrijf. Ik troost mezelf met de gedachte dat de koningsromans van Louis Couperus ook minder serieus worden genomen dan zijn andere werk én dat deze onderwerpen steeds meer salonfähig worden, getuige ook het succes van een serie als The Crown. Het antwoord is natuurlijk: ja. Maar alleen in een historische context.

Je boeken gaan, behalve De rendementsdenker, allemaal over hoge adellijke personen. Vanwaar die voorkeur?

Dat is niet helemaal accuraat. De vergeten prins gaat bijvoorbeeld óók over een fictieve, in armoede opgegroeide jongen die aanloopt tegen standsverschillen. Ik begrijp schrijvers die alleen maar autobiografisch schrijven nooit zo goed. Ik zou daar doodongelukkig van worden. Ik kies opzettelijk voor personages die op het eerste gezicht ver van mij afstaan. Vervolgens kan ik daar veel van mezelf en mijn ervaringen in stoppen, zonder dat men dat met mij in verband brengt. Zo speelt onvoorwaardelijke liefde voor je kind een belangrijke rol in Keizerlijk geel. En mijn neiging als twintiger om voor het leven op de vlucht te slaan door voortdurend op reis te gaan verwerkte ik in Mijn leven is van mij.

Wie zijn je voorbeelden als het gaat om historische romans?

Aan voorbeelden doe ik niet. Dat zou alleen maar leiden tot imitatiegedrag.

Je laatste roman Keizerlijk geel gaat over een Chinese concubine die keizerin wordt. Ben je naar China gegaan om onderzoek te doen? Was dat te doen?

Ik ben daar meerdere malen naartoe gegaan en dan vooral om de sfeer te proeven. Helaas zijn veel van de beschreven gebieden onherkenbaar veranderd of door het toerisme verpest. Voordeel daaraan was dan weer dat het me als romanschrijver veel vrijheid gaf.

In al je historische boeken heb je een vaste basis van een bestaand persoon waaromheen je je verhaal bouwt. Heb je zo’n persoon per se nodig of zit er ook een ‘gewone’ literaire roman in je pen?

Ik denk dat ik met De rendementsdenker heb bewezen ook zonder zo’n bestaande persoon te kunnen. Ik denk overigens dat de meeste schrijvers hun boeken rondom iets bestaands opbouwen, vaak zichzelf.

Je hebt Engels gestudeerd, maar je romans spelen geen van allen in Engeland. Heeft dat een speciale reden?

Eerlijk gezegd heb ik daar nog nooit over nagedacht. Vroeger dacht ik dat ik een anglofiel was. Toen ik buiten Europa ging reizen, verdween dat gevoel. Mijn wereld is almaar groter geworden.

Hier mag je iets zeggen wat je graag kwijt wilt.

Goede historische romans zijn verhalen die zich toevallig in het verleden afspelen. Staar je niet blind op het genre.

Vragen: Pieter Feller Foto: Heidi Jonker

Lees hier de recensies van Mayling en Keizerlijk geel