Een thriller of een verwerkingsroman?
Verloren mensen – Mirjam Rotenstreich – De Geus – 286 blz.
Hoe is het om als schrijver te moeten werken in de schaduw van een gigant als A.F.Th. van der Heijden? Mirjam Rotenstreich gaat toch gewoon haar gang. Voor velen geldt overigens dat uitstekende schrijvers hen voor zijn gegaan en met een beetje zelfkennis weten ze dan ook dat ze zelf nooit tot de hors categorie zullen behoren. Maar ook voor hen en voor Mirjam Rotenstreich zijn er lezers voor wie het werk van de literaire reuzen te hoog gegrepen is.
Het duurde nogal lang voordat Rotenstreich met de opvolger kwam na haar debuut Salieristraat no 100. Het was voor haar en haar man een zeer moeilijke tijd door het verlies van hun enige zoon Tonio. Wat is er erger dan het verlies van een kind en dan ook nog je enige kind? Rotenstreich geeft zelf aan dat het schrijven een baken vormde in deze donkere tijd.
Verloren mensen begint met een proloog waarin we kennismaken met de Joodse zusters Abbi en Zizzel Mandelbaum, journalistes die samen met fotograaf, en ex-man van Abbi, Thomas, op zoek gaan naar de restanten van een Duitse kolonie in Paraguay. Pas in de loop van het verhaal kom je erachter wat de proloog betekent. De eigenlijke roman begint als Abbi in haar eentje voor een half jaar naar Lugano gaat om dingen die in het verleden gebeurd zijn helder te krijgen. Lugano was de plaats waarheen vroeger het hele gezin Mandelbaum op vakantie ging. Ze huurt een zomervilla van ene Philip Frisör. Aanvankelijk gebeurt er weinig. Het verhaal kabbelt wat voort en de interessantste stukken zijn die waar Abbi terugdenkt aan haar jeugd.
Maar dan blijkt Frisör een zeer gestoord man te zijn. Hij hangt het gedachtegoed aan van Friedrich Nietzsche en dan vooral diens aanname dat alles al eerder gebeurd is en zich telkens herhaalt. De dingen zijn zoals ze zijn en geen mens kan daar iets aan veranderen. Frisör doet allerlei voorspellingen die ook nog uitkomen. Abbi vermoedt dat hij zelf de hand in de gebeurtenissen heeft, maar bewijzen daarvoor kan ze niet verzamelen. Ze heeft ook een vreemde fascinatie voor Frisör en laat zich al kort na aankomst willoos en in een oogwenk door hem met de hand bevredigen.
Dat laatste is het begin van een reeks vreemde gebeurtenissen, die ieder normaal mens hadden doen besluiten de villa te verlaten en elders een heenkomen te zoeken. Maar niet Abbi die, zo leren we uit de terugblikken, samen met haar zus, een zware jeugd heeft gehad. Opgevoed door een door de oorlog getraumatiseerde moeder en een vader die er alles aan deed om het gezin bijeen te houden. Deze stukken zijn verreweg het beste van het boek. Aan de thrillerachtige gedeeltes met Philip Frisör heeft Rotenstreich zich vertild. Bijna nooit worden ze echt spannend,ook omdat je uit de proloog al weet dat Abbi blijft leven.
Wat wil Rotenstreich met dit boek? Moest het een verhaal worden over de verwerking van een verpeste jeugd in een gezin met twee getraumatiseerde ouders of een thriller? Kennelijk beide, want het is een rare mix geworden. Het thrillergedeelte is vaak ongeloofwaardig en niet heel boeiend. Als Rotenstreich zich had beperkt tot de twee zussen en hun strubbelingen met hun ouders, dan had er een interessante novelle kunnen ontstaan. In die stukken laat Rotenstreich ook zien dat ze kan schrijven. Nu, met de erbij gesleepte Frisör, Nietzsche, het noodlot van de Joden en ook nog eens het verhaal over de nazaten van Duitsers, waaronder de zus van Nietzsche, die in Paraguay een kolonie voor echte Ariërs wilden stichten, verliest Rotenstreich de grip op de materie. Ze heeft teveel willen vertellen en daardoor is het te weinig geworden.
Pieter Feller
