Laagdrempelige boeken om scholieren aan het lezen houden
Juultje van den Nieuwenhof (Helmond, 1980) is een Nederlandse auteur van thrillers voor young adult boeken. Daarnaast is ze docent Nederlands en drama op een middelbare school in Tilburg. Behalve het schrijven van spannende verhalen is een van haar grootste passies het maken van scripts voor, en regisseren van theaterproducties met jongeren.
In 2012 won ze de Crimezone/Pimento YA-thrillerschrijfwedstrijd met haar debuutthriller Delete, waardoor een van haar jeugddromen werkelijkheid werd. Delete is een sinister verhaal over de bescherming van privégegevens in het digitale tijdperk en de wraak van een groepje leerlingen op een middelbare school. Daarna volgden nog Disconnect (2015), Check Out (2016) en After dark (2019).
Uit wat voor gezin kom je? Werd er veel gelezen?
Papa, mama, grote zus en ik. Ik heb van kleins af aan altijd veel gelezen. Mijn ouders stimuleerden dat ook erg. Voorlezen en samen liedjes zingen bijvoorbeeld voor het slapen gaan was er elke dag toen ik klein was. Mijn moeder was en is niet per se een enorme fictie-lezer, maar wel heel veel non-fictie, tijdschriften en boeken van psychologen en wetenschappers.
Las je als kind veel en wat waren je lievelingsboeken?
Na het voorlezen heb ik veel kinderboeken zelf versleten en elke twee weken naar de bibliotheek voor weer een stapel nieuwe boeken. Ik las ‘de klassiekers’ van Thea Beckman, Jan Terlouw, maar ook boeken als De Babysittersclub en tienerthrillers van R.L. Stine, daar was ik echt dol op en daar las ik ALLES van. Ik denk zelfs dat die mij onbewust gestimuleerd hebben tot mijn voorliefde voor thrillers.
Schreef je als kind al verhaaltjes en gedichtjes?
Ja, ik was dol op opstellen schrijven op zowel de basisschool als de middelbare school. Ook schreef ik in mijn vrije tijd, niet elke dag, maar ik had wel mappen met verhalen en beginnende boeken en dichtbundeltjes en zo. Zowel drama als thrillerachtig spul.
Hoe vond je het om op de middelbare school verplicht boeken te lezen?
Ik vond dat helemaal niet zo’n ramp om eerlijk te zijn. Bij Nederlands tenminste. Ik vond niet alles leuk, maar Gerard Reve en Boudewijn Büch vond ik bijvoorbeeld echt interessant om te lezen. Ik las toch wel, dus ik vond die thema’s ontdekken en karakterontwikkeling volgens mij wel leuk. Voor Engels ging het ook nog wel, maar Frans was een ramp voor mij. Dat kon ik echt niet! Daar heb ik het voornamelijk met de uittreksels moeten doen (sorry, meneer Tielens van Frans… haha). Daarnaast was ik vooral een groot fan van boeken die helemaal niet tot literatuur werden gerekend, zoals Stephen King. En ik ben (nu nog!) altijd jeugdboeken blijven lezen.
Je ging Nederlands studeren. Had je toen al het idee om ooit zelf boeken te gaan schrijven? Vond je later makkelijk een uitgever?
Nee, helemaal geen plannen om schrijver te worden. Als kindje heb ik het nog wel eens gezegd: ‘Ik word later schrijfster’, maar als puber word je ingehaald door het leven en allerlei andere dingen die interessant waren, dus dat idee was vervlogen en nooit meer over nagedacht. Wel ging ik inderdaad Nederlands studeren en kwam op mijn twintigste al voor de klas te staan op een middelbare school. Op mijn tweeëndertigste heb ik op aanraden van een collega eens meegedaan aan een schrijfwedstrijd, dat was eigenlijk niks voor mij, maar in de jury zaten een paar schrijvers die ik erg waardeerde en als je won, kon je een uitgeefcontract krijgen. Ik dacht: ik ben wel benieuwd. Als ik er niet door kom, weet ik ook dat ik niet en nooit hoef te gaan schrijven, haha. Maar ineens zat ik bij de laatste drie en toen won ik. Mijn idee voor Delete was er overigens heel snel en daar stond ik ook helemaal achter. Ik had alleen nog nooit een volledig manuscript geschreven en dat was toch letterlijk en figuurlijk een heel ander verhaal!
Je schrijft spannende boeken voor jongeren. Waarom die boeken en waarom voor jongeren?
Ik werk al bijna twintig jaar met veel passie en overgave met jongeren. Ik vind het interessant wat ze meemaken en hoe ze met dingen omgaan. Ik vind het ook mooi om ze daar een stukje in te begeleiden en hoe je inzicht krijgt in hun denken en soms ook de overmoedigheid. Ze zitten zo tussen klein en groot in dat dat voor een heleboel contradicties zorgt en die zijn juist voor mij het meest interessant. Daarnaast had ik al zoveel boekverslagen gelezen en wist ik inmiddels wel wat jongeren wel en niet aansprak. Ik werk al vrijwel vanaf het begin vooral met mavoleerlingen en ik vond dat echt een vergeten doelgroep. Ik wilde dat juist die jongeren eens zouden zeggen: ‘Ik hou echt niet van lezen, maar dÃt vond ik wel leuk (of spannend).’ En zo geschiedde.
Waarom zijn de titels Engelstalig?
Simpelweg omdat ik dat meer catchy vind overkomen. Ik vond sommige Engelse begrippen ook mooier overkomen dan in het Nederlands. Neem bijvoorbeeld Disconnect of After Dark, die zijn moeilijk in het Nederlands te ‘pakken’.
Waar komen je ideeën vandaan?
Van het dagelijks werken met jongeren en het zelf lezen en kijken van thrillers. De psyche van de mens heeft me altijd al geïnteresseerd en vooral de waanzin daarin. Ik heb ook lang vertrouwenswerk en theaterwerk met jongeren gedaan en je ziet ze op hun best en op hun kwetsbaarst met de heftigste verhalen. Die verhalen gebruik ik natuurlijk nooit, maar je wordt wel geïnspireerd door hun beleefwereld.
Heb je auteurs die je bewondert en die je inspireren?
Zeker! Stephen King bij uitstek. Daarnaast Mel Wallis de Vries, omdat zij met de jeugdthrillers heel lang geleden jongeren al aan het lezen kreeg. En eerdergenoemde R.L. Stine, omdat die boekjes zo heerlijk eng waren als beginnende puber.
Er zijn alarmerende berichten dat de Nederlandse jeugd steeds minder leest. De achteruitgang is groter dan in andere landen. Zie jij nog mogelijkheden om dat te stoppen?
Dit vind ik een zeer moeilijke vraag. Ik zie uiteraard ook als docent wel de grote invloeden van social media, Netflix en met hoofdletters DE MOBIEL. Dat geldt ook voor ons als volwassenen, denk ik. Ik zou het heel goed vinden als we meer onderzoek doen naar hoe dat in andere landen een minder groot probleem lijkt te zijn. En ga met jongeren in gesprek. Denk vooral niet dat je het tij wel kan keren voor allen, bijvoorbeeld door jongeren ineens van alles op te gaan dringen of zo, maar kijk naar wat we wél kunnen. En vooral: hou het laagdrempelig, denk vooral aan leesplezier en probeer vanuit daar verder te denken.
Je geeft o.a. Nederlands op een MAVO. Hoe probeer je leerlingen aan het lezen te krijgen en te houden?
Zoals ik al eerder zei; laagdrempelig houden, onderwerpen kiezen die hen aanspreken, spanning, het erover hebben, met hen meedenken en ook gebruik durven maken van boekverfilmingen/series/cabaret/andere fictievormen, om te laten zien dat fictie leuk is.
Ben je alweer met een nieuwe titel bezig of komt er binnenkort een nieuw boek uit? Kun je daar iets over zeggen?
Ja! Ik had eerder een grote wens om een nieuw boek te schrijven met iemand met OCD (dwangneurose) in de hoofdrol. Ik vind dat een erg heftige, maar ook interessante psychische aandoening en zou er graag induiken. De titel had ik ook al: CTRL A. Maar deze is gaan wijken, omdat ik midden in de nacht wakker werd met het idee dat ik nu aan het uitwerken ben. Meestal als ik er ’s nachts van wakker word, weet ik dat dát is waar ik mee verder wil. Het nieuwe boek heeft als werktitel Try not to laugh en wordt een soort horrorversie van de bekende jeugdfilm The Breakfast Club uit de jaren ’80; een groep jongeren moet nablijven en beleeft van alles met elkaar en de surveillerende docent. In Try not to laugh krijgt dat grote gevolgen, omdat de jongeren met zeer enge spelletjes, enge YouTube-filmpjes en zelfs the dark web te maken krijgen. Het wordt letterlijk een gevecht van leven op dood om nog weg te komen. Daarna wordt het tijd voor CTRL A, haha.
Vragen: Pieter Feller
Lees hier de recensie van After dark
